«به» میوه‌ای که در اقتصاد کمتر موردتوجه است
استان کرمان با اقلیمی متنوع، مناطق مستعدی برای کاشت «به» دارد، هرچند سهم آن از کل میوه‌های درختی استان نسبتاً محدود است؛ اما مناطق شاخصی به تولید «به» در کرمان از جمله شهرستان‌های بردسیر، راین، ماهان، بافت، رابر، سیرجان و به‌تازگی شهربابک مختص شده است.
بردسیر، یکی از قطب‌های اصلی تولید «به» در استان با آب‌وهوای معتدل تا سرد، خاک حاصلخیز و ارتفاع مناسب سبب تولید میوه‌هایی با عطروطعم قوی می‌شود. راین و ماهان (در جنوب شرق کرمان) که به واسطه اقلیم سرد کوهستانی ارتفاعات هزار، محیطی عالی برای به‌کاری است، در شهرستان بافت و رابر نیز «به» در این مناطق کیفیت بالایی دارد و معمولاً در کنار سیب کوهستانی و گردو کاشته می‌شود؛ اما در شهرستان سیرجان «به» تنها در بخش‌های شمالی و مرتفع‌تر با عملکردی متوسط ولی طعمی مناسب تولید می‌شود، شهرستان شهربابک نیز با ۶۰۰ هکتار سطح زیر کشت یکی از مناطق مهم تولید این محصول در استان به شمار می‌رود.
در مجموع، در حدود ۷۰۰ تا ۹۰۰ هکتار از باغات کرمان زیر کشت به است (عدد متغیر سالانه است؛ آمار رسمی وزارت جهاد کشاورزی در ۱۴۰۲ حدود ۷۵۰ هکتار با تولید نزدیک به ۶ هزار تن را گزارش کرده است).
شمال کرمان مستعد تولید «به»
شرایط رشد و اقلیم مناسب ارتفاع مناسب از سطح دریا برای کشت به حدود یک هزار و ۶۰۰ تا ۲ هزار و ۵۰۰ متر است «به» در برابر سرما مقاوم‌تر از سیب و گلابی است، ولی در مقابل گرمای بیش از حد تابستان‌های مناطق کویری کرمان (مانند رفسنجان یا فهرج) عملکرد خوبی ندارد خاک‌های لومی – رُسی با زهکشی مناسب و pH حدود ۶٫۵ تا هفت مناسب‌ترین بستر رشد درختچه‌های «به» هستند.
کرمانی‌ها عطروطعم «به» را ترجیح می‌دهند
در کرمان بیشتر از رقم «به» اصفهانی استفاده می‌شود که عطروطعم قوی دارد، اما اندازه میوه نسبتاً کوچک است و در چند سال اخیر نیز «به» شیرازی و «به» کوپه‌ای در بافت و بردسیر به‌صورت محدود کاشته شده‌اند تا عملکرد افزایش یابد، برخی باغداران کرمانی در طرح‌های جدید از پایه‌های اصلاح‌شده مقاوم به آفات (نظیر Cydonia oblonga C) برای افزایش سازگاری اقلیمی نیز بهره می‌برند.
کرمان صادرکننده «به» هم هست و بیشتر محصولش بعد از بازار داخلی استان در شهرهای مجاور (یزد، فارس و هرمزگان) به فروش می‌رسد، البته بخشی نیز برای تولید فرآورده‌های سنتی مانند مربا، مارمالاد، لواشک و کمپوت به مورداستفاده قرار می‌گیرد.
قیمت خرید در سال زراعی اخیر (۱۴۰۴-۱۴۰۳) به طور میانگین بین ۳۰ تا ۴۵ هزار تومان به‌ازای هر کیلوگرم برای میوه تازه در باغ نوسان داشت. برخی کشاورزان به دلیل ماندگاری کوتاه و عدم وجود سردخانه‌های تخصصی، بخشی از محصول را به فرآورده تبدیل می‌کنند تا از ضایعات جلوگیری شود؛ لذا برگه «به» اولین اولویت کشاورزان در فراوری است.
چند کارگاه کوچک خانگی و نیمه‌صنعتی در شهرستان‌های بافت و بردسیر در عرصه فراوری اقدام به تولید لواشک طبیعی «به»، رب و مارمالاد، برگه خشک‌شده و چیپس «به» هم کرده‌اند.
باتوجه‌به ظرفیت بالا و طعم خاص به منطقه، کارشناسان جهاد کشاورزی پیشنهاد ایجاد زنجیره ارزش به شامل «تولید، فراوری، بسته‌بندی، برند منطقه‌ای» را داده‌اند، به‌ویژه امکان ثبت «نشان جغرافیایی (GI) به کوهستانی رابر و بردسیر» وجود دارد که می‌تواند صادرات منطقه‌ای این محصول را به کشورهای حاشیه خلیج‌فارس تسهیل کند.
یکی از شهرستان‌هایی که برداشت «به» را از نیمه دوم آبان‌ماه آغاز کرده است شهربابک است؛ لذا با سرپرست جهاد کشاورزی این شهرستان در خصوص این اتفاق گفتگو کردیم.
آسیب خاموشی‌ها بر پیکره باغات «به»شهربابک
حسین رضایی‌نژاد در گفتگو با خبرنگار گروه اقتصادی پایگاه خبری تحلیلی «اقطاع خبر» عنوان کرد: برداشت محصول «به» از باغات شهرستان از اول آبان‌ماه آغاز شده و با ۶۰۰ هکتار سطح زیر کشت یکی از مناطق مهم تولید این محصول در استان به شمار می‌رود.
رضایی‌نژاد از ارقام رایج در باغات منطقه به رقم اصفهانی، کدویی و محلی اشاره کرد و گفت: میانگین عملکرد را در ارقام محلی بین ۸ تا ۱۰ تن در هکتار و در ارقام پیوندی و اصلاح‌شده بین ۲۰ تا ۲۵ تن در هکتار عنوان کرد .
وی افزود: محصول برداشت‌شده علاوه بر تأمین نیاز داخل شهرستان، به شهرستان‌ها و استان‌های هم‌جوار نیز ارسال می‌شود.
سرپرست مدیریت جهاد کشاورزی عنوان کرد: باوجود ظرفیت بالای تولید، باغداران با مشکلاتی همچون خاموشی موتورپمپ‌ها، بیماری آتشک، پایین‌بودن قیمت محصول نسبت به هزینه‌های تولید، و نبود صنایع تکمیلی و سردخانه برای ذخیره‌سازی مواجه‌اند که موجب کاهش سودآوری و انگیزه تولیدکنندگان شده است.
وی خاطرنشان کرد: با سرمایه‌گذاری در صنایع فراوری و ایجاد سردخانه‌های مجهز می‌توان ارزش افزوده بیشتری برای این محصول مهم باغی در شهرستان ایجاد و کشاورزان را برای تولید بیشتر ترغیب کرد.
«به» مزه‌ای که پای ثابت سفره کرمانی‌هاست
.jpg)
در کرمان از قدیم مصرف «به» در دستورهای غذایی خانگی و طب سنتی رواج داشته است و در مربا و یا پخته تازه آن در آبگوشت محلی کرمانی در فصل پاییز کالای محبوب سفره‌های محلی است البته در باور مردم این منطقه شربت دم‌کرده «به»، آرام‌بخش طبیعی، مقوی معده، و تنظیم‌کننده فشارخون است و دانه‌های آن (به‌دانه) به‌صورت موضعی یا خوراکی در طب سنتی کرمان برای نرم کردن گلو و رفع سرفه کاربرد دارد.
گرچه مسیر توسعه آینده «به» با چالش‌هایی روبه‌رو است، بااین‌حال، کارشناسان باغبانی استان تأکید دارند که «به» یکی از معدود درختان مقاوم به شرایط نیمه‌خشک و مناسب کشت جایگزین پسته در ارتفاعات سردسیر کرمان است و اجرای طرح‌های نوین آبیاری قطره‌ای، استفاده از ارقام مقاوم، و توسعه برند «به کوهستانی کرمان» می‌تواند سودآوری این محصول را چندبرابر کند.
«به» در کرمان، گرچه محصولی فراموش‌شده در سایه پسته و گردو است، اما ظرفیتی پنهان برای کشاورزی پایدار، صنایع غذایی محلی و گردشگری روستایی به شمار می‌رود؛ لذا شهربابک، بردسیر، بافت، رابر و راین می‌توانند در آینده نزدیک، به قطب‌های «به ارگانیک ایران» تبدیل شوند؛ اگر سیاست‌های حمایتی، تسهیلات فراوری و بازار صادراتی به شکل هدفمند طراحی و اجرا شوند.
انتهای خبر/ طهماسبی
