متن یادداشت:

تالاب جازموریان، با وسعتی چشمگیر، در بخش وسیعی از دشت‌های جنوب استان کرمان و جنوب غرب سیستان و بلوچستان گسترده شده است. این تالاب فصلی، در گذشته‌ای نه چندان دور، به دلیل غنای زیستی و نقش اکولوژیکی خود، به عنوان یک زیستگاه مهم برای پرندگان مهاجر، پستانداران و گونه‌های گیاهی بومی شناخته می‌شد. جازموریان با تأثیر بر رژیم آبی منطقه، تعدیل آب و هوا و جلوگیری از بیابان‌زایی، نقشی بی‌بدیل در پایداری اکوسیستم جنوب استان کرمان ایفا می‌کند و معیشت هزاران نفر از ساکنان منطقه، وابسته به شرایط این تالاب است.

وضعیت کنونی و تهدیدات پیش‌رو:

متأسفانه، طی دهه‌های اخیر، تالاب جازموریان با چالش‌های جدی و متعددی مواجه شده است. خشکسالی‌های پی‌درپی، تغییرات اقلیمی، و مدیریت نامناسب منابع آب بالادست، از جمله احداث سدها و برداشت بی‌رویه آب برای مصارف کشاورزی، به شدت بر ورودی آب به این تالاب تأثیر گذاشته است. دکتر نادری، کارشناس ارشد محیط زیست و عضو هیئت علمی دانشگاه، در گفت‌وگو با اقطاع خبر تصریح می‌کند: “جازموریان امروز بیش از همیشه تحت فشار است. کاهش شدید ورودی آب از رودخانه‌هایی نظیر هلیل‌رود و بم‌رود، و همچنین تغییرات اقلیمی، این تالاب را در آستانه فاجعه‌ای اکولوژیک قرار داده است. خشک شدن بخش‌های وسیعی از تالاب، به افزایش ریزگردها، از بین رفتن پوشش گیاهی و زیستگاه‌ها، و در نهایت، مهاجرت اجباری گونه‌های جانوری و کاهش امنیت غذایی مردم منجر شده است.”

نقش حیاتی جوامع محلی در حفاظت:

در این میان، نقش جوامع محلی پیرامون تالاب، نقشی کلیدی و غیرقابل چشم‌پوشی است. این جوامع که نسل‌هاست زندگی‌شان با این تالاب گره خورده، دارای دانش بومی ارزشمندی در زمینه مدیریت منابع آب، کشاورزی پایدار و دامداری سنتی هستند که می‌تواند در طرح‌های حفاظتی به کار گرفته شود. آقای میرزایی، یکی از ریش‌سفیدان منطقه، با تأکید بر وابستگی مستقیم زندگی مردم به تالاب می‌گوید: “جازموریان زندگی ماست. اگر آب نباشد، نه چرایی هست، نه مزرعه‌ای. ما آماده‌ایم برای حفظش هر کاری بکنیم، فقط باید دست ما را بگیرند و ما را در تصمیم‌گیری‌ها شریک کنند.”

مشارکت مردم محلی در پروژه‌های احیا و حفاظت، آگاه‌سازی جوامع، و ترویج الگوهای مصرف پایدار آب، می‌تواند راهگشای بسیاری از مشکلات باشد. تقویت معیشت‌های جایگزین و پایدار برای مردم بومی (مانند صنایع دستی، بوم‌گردی) نیز می‌تواند فشار بر منابع تالاب را کاهش دهد و انگیزه مشارکت در حفاظت را افزایش دهد.

ضرورت یک رویکرد جامع و مشارکتی:

حفاظت از تالاب جازموریان، نیازمند یک رویکرد جامع و بین‌بخشی است که شامل هماهنگی بین دستگاه‌های دولتی (وزارت نیرو، سازمان محیط زیست، وزارت جهاد کشاورزی)، نهادهای پژوهشی، سازمان‌های مردم‌نهاد و مهم‌تر از همه، مشارکت فعال و پایدار جوامع محلی باشد. مدیریت جامع حوزه آبریز، بازنگری در الگوهای کشت و مصرف آب، و اجرای طرح‌های احیایی بر پایه دانش بومی و علمی، تنها راه تضمین بقای این سرمایه طبیعی گرانبهاست. حفاظت از جازموریان، نه تنها به معنای حفظ یک اکوسیستم، بلکه به معنای پاسداری از حیات، فرهنگ و آینده مردمان جنوب کرمان است.

کلمات کلیدی: تالاب جازموریان، اکوسیستم، جنوب کرمان، حفاظت محیط زیست، جوامع محلی، بیابان‌زایی، کم‌آبی، ریزگرد، مشارکت مردمی، مدیریت جامع حوزه آبریز.