و فرمود (ع): هر كه خود را پيشواى مردم خواهد، بايد كه پيش از ادب كردن ديگران به ادب كردن خود پردازد و بايد كه ادب كردن ديگران به كردار باشد، نه به گفتار. كسى كه آموزگار و ادب‌كننده خويش است، سزاوارتر به تعظيم است، از آنكه آموزگار و ادب‌كننده مردم است.
امام (علیه‌السلام)؛ در این گفتار گهربار به سه نکته شایان توجه اشاره مى‌کند: نخست مى‌فرماید: «کسى که خود را در مقام پیشوایى و امامت بر مردم قرار مى‌دهد باید پیش از آنکه به تعلیم دیگران مى‌پردازد به تعلیم خویش بپردازد»; (مَنْ نَصَبَ نَفْسَهُ لِلنَّاسِ إِمَاماً فَلْیَبْدَأْ بِتَعْلِیمِ نَفْسِهِ قَبْلَ تَعْلِیمِ غَیْرِهِ).
کلام امام (علیه‌السلام) در اینجا مطابق ظاهر اطلاق کلام، هم رئیس حکومت بر مردم را شامل مى‌شود و هم تمام کسانى را که به نوعى ارشاد و هدایت مردم را بر عهده مى‌گیرند. این جمله اشاره به یک واقعیت مسلم عقلانى است که تا انسان خودش چیزى را نداشته باشد نمى‌تواند به دیگران اهدا کند.
امام (علیه‌السلام) در دومین جمله مى‌فرماید: «باید تأدیب و تعلیم او نسبت به دیگران پیش از آنکه با زبانش باشد با عمل صورت گیرد»; (وَ لْیَکُنْ تَأْدِیبُهُ بِسِیرَتِهِ قَبْلَ تَأْدِیبِهِ بِلِسَانِهِ)
و اشاره به این که دل‌هاى مردم حالت مقاومت و نفوذناپذیرى در برابر مواعظ آنها به خود مى‌گیرد. نیز به همین دلیل امیر مؤمنان على (علیه‌السلام) در خطبه ۱۷۵ مى فرماید: «أَیُّهَا النَّاسُ إِنِّی وَاللَّهِ مَا أَحُثُّکُمْ عَلَى طَاعَة إِلاَّأَسْبِقُکُمْ إِلَیْهَا وَلاَ أَنْهَاکُمْ عَنْ مَعْصِیَة إِلاَّ وَأَتَنَاهَى قَبْلَکُمْ عَنْهَا; اى مردم به خدا سوگند من شما را به هیچ طاعتى ترغیب نمى‌کنم مگر این که خودم پیش از شما به آن عمل مى‌نمایم و شما را از هیچ معصیتى باز نمى‌دارم مگر این که خودم پیش از شما از آن دورى مى‌جویم».
سپس در سومین و آخرین جمله بر آنچه در جمله‌هاى پیش آمد تأکید نهاده مى‌فرماید: «کسى که معلم و ادب‌کننده خویشتن است به احترام سزاوارتر از کسى است که معلم و مربى مردم است»; (وَمُعَلِّمُ نَفْسِهِ وَمُؤَدِّبُهَا أَحَقُّ بِالاِْجْلاَلِ مِنْ مُعَلِّمِ النَّاسِ وَمُؤَدِّبِهِمْ).
اشاره به این که هرگاه انسان نخست به تعلیم و تادیب خویشتن پردازد، تأثیر سخنانش بیش‌تر و عمیق‌تر است در حالى که اگر کسى تنها به تأدیب مردم پردازد و از خویش غافل بماند روزى فرا مى‌رسد که مردم از این امر آگاه مى‌شوند و از او روى بر مى‌گردانند.
بلکه از روایات استفاده مى‌شود که این کار از نشانه منافقان است که انسان دیگران را به نیکى‌ها و ترک بدى‌ها دعوت کند و خود به این اندرز عمل ننماید: در حدیثى از امام سجاد على‌بن الحسین (علیه‌السلام) مى‌خوانیم که فرمود: «إِنَّ الْمُنَافِقَ یَنْهَى وَلاَ یَنْتَهِی وَیَأْمُرُ بِمَا لاَ یَأْتِی; (۲) منافق دیگران را از بدى‌ها باز مى‌دارد; ولى خویشتن را باز نمى‌دارد و دیگران را به نیکى‌ها دعوت مى‌کند و خود بدان عمل نمى‌نماید».(۳)
منبع: نهج‌البلاغه
انتهای خبر/ طهماسبی
