۞ امام علی (ع) می فرماید:
در عصر اطلاعات، شایعات و اخبار کذب با سرعتی بی‌سابقه در فضای مجازی منتشر می‌شوند و می‌توانند بنیان‌های فکری و اجتماعی خانواده‌ها را با چالش‌های جدی مواجه سازند. این یادداشت با تاکید بر اهمیت آموزش سواد رسانه‌ای، به بررسی نقش این مهارت حیاتی در توانمندسازی خانواده‌های کرمانی برای مقابله با هجوم اطلاعات نادرست می‌پردازد و راهکارهای عملی را با اتکا به دیدگاه مدرسین و کارشناسان ارائه می‌دهد.
متن یادداشت:
پدیدار شدن و انتشار سریع شایعات در فضای مجازی، به یکی از دغدغه‌های اصلی در جوامع مدرن تبدیل شده است. استان کرمان نیز، همچون سایر نقاط کشور، از تأثیرات این پدیده مصون نمانده است. شایعات گاه در حوزه‌های سلامت، گاه در مسائل اقتصادی و معیشتی، و گاه در ابعاد اجتماعی و فرهنگی، موجب تشویش اذهان عمومی، ایجاد نگرانی‌های بی‌مورد و حتی اتخاذ تصمیمات نادرست توسط خانواده‌ها می‌شود. در چنین فضایی، نقش سواد رسانه‌ای به عنوان ابزاری حیاتی برای تشخیص سره از ناسره و تمییز حقیقت از دروغ، بیش از پیش آشکار می‌گردد.
چالش شایعات در فضای دیجیتال:
شایعات، به دلیل ماهیت هیجان‌انگیز و سرعت انتقال در شبکه‌های اجتماعی، به سرعت منتشر می‌شوند. فقدان منابع خبری موثق در برخی موارد، یا عدم عادت به راستی‌آزمایی اطلاعات، بستر را برای جولان اخبار کذب فراهم می‌آورد. آقای ابوالفضل کریمی، مدرس سواد رسانه و پژوهشگر ارتباطات، در گفت‌وگو با اقطاع خبر تأکید می‌کند: “شایعات غالباً بر پایه احساسات انسانی، نگرانی‌ها و گاه آرزوها بنا می‌شوند. همین موضوع، قدرت اقناع‌کنندگی آن‌ها را بالا می‌برد و باعث می‌شود افراد بدون تفکر انتقادی، آن‌ها را باور کرده و بازنشر دهند. این امر به ویژه در خانواده‌ها، می‌تواند به بی‌اعتمادی درونی، نگرانی‌های بی‌پایه و حتی ایجاد اختلافات منجر شود.”
سواد رسانه‌ای: مهارت ضروری قرن بیست و یکم:
سواد رسانه‌ای مجموعه‌ای از مهارت‌هاست که به افراد کمک می‌کند تا پیام‌های رسانه‌ای را به صورت انتقادی تحلیل، ارزیابی و تولید کنند. این مهارت‌ها شامل توانایی شناسایی منبع خبر، تشخیص سوگیری‌های احتمالی، تفکیک واقعیت از نظر، و فهم اهداف پنهان تولیدکنندگان محتوا می‌شود. خانم دکتر زهره بهرامی، متخصص تعلیم و تربیت و سواد رسانه، در همین راستا اظهار می‌دارد: “با توجه به دسترسی آسان کودکان و نوجوانان به فضای مجازی، آموزش سواد رسانه‌ای نه تنها در مدارس، بلکه در کانون خانواده باید از سنین پایین آغاز شود. خانواده‌ها باید یاد بگیرند که چگونه می‌توانند در کنار یکدیگر، اطلاعات دریافتی را راستی‌آزمایی کنند.”
نمونه‌های عملی و راهکارهای پیشنهادی:
شایعاتی نظیر “افزایش ناگهانی قیمت بنزین” یا “فراگیری بیماری‌های خاص” که پیشتر در شهر کرمان و مناطق دیگر منتشر شده‌اند، نمونه‌های بارزی از تاثیرات مخرب عدم وجود سواد رسانه‌ای هستند. بسیاری از خانواده‌ها، تحت تأثیر این اخبار کذب، دست به خریدهای هیجانی زده یا دچار اضطراب بی‌مورد شده‌اند. اما نمونه‌های عملی نیز نشان می‌دهد که با آموزش سواد رسانه‌ای می‌توان این وضعیت را کنترل کرد. به عنوان مثال، یک خانواده کرمانی می‌تواند هنگام دریافت یک خبر غیرعادی، پیش از انتشار آن، از خود بپرسد: “این خبر از چه منبعی آمده است؟ آیا منابع رسمی آن را تأیید کرده‌اند؟ آیا این خبر قصد ایجاد ترس یا هیجان دارد؟” و سپس با مراجعه به خبرگزاری‌های معتبر و کانال‌های رسمی اطلاع‌رسانی (مانند پایگاه‌های خبری رسمی یا روابط عمومی نهادهای دولتی)، صحت و سقم خبر را بررسی کند.
خانم دکتر بهرامی پیشنهاد می‌کند که والدین می‌توانند به صورت بازی‌گونه، فرزندان خود را به “کارآگاه خبر” تبدیل کنند و با هم به بررسی صحت اخبار بپردازند. همچنین، مطالعه کتاب‌ها و مقالات مربوط به سواد رسانه‌ای و شرکت در کارگاه‌های آموزشی که توسط نهادهایی چون وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و سازمان صداوسیما برگزار می‌شود، می‌تواند در این زمینه بسیار یاری‌رسان باشد.
مسئولیت همگانی برای جامعه‌ای آگاه:
آموزش سواد رسانه‌ای، مسئولیتی جمعی است که بر عهده نهادهای آموزشی، رسانه‌ها، دولت و در نهایت، خود خانواده‌ها قرار دارد. پایگاه‌های خبری معتبر مانند اقطاع خبر نیز می‌توانند با تولید محتوای آگاه‌سازی، راه‌اندازی بخش‌های ویژه راستی‌آزمایی اخبار و گفتگو با کارشناسان، نقشی فعال در ارتقای سطح سواد رسانه‌ای جامعه ایفا کنند. با تجهیز خانواده‌های کرمانی به این مهارت ضروری، می‌توان امید داشت که جامعه‌ای آگاه‌تر، مقاوم‌تر در برابر فریب‌های اطلاعاتی و دارای انسجام اجتماعی پایدارتری شکل گیرد.
کلمات کلیدی: سواد رسانه‌ای، شایعات، خانواده‌های کرمانی، رسانه‌های دیجیتال، تفکر انتقادی، اخبار جعلی، آگاهی اجتماعی، آموزش، مدرسین سواد رسانه.
تمامی حقوق برای پایگاه خبری اقطاع خبر محفوظ است.
