۱۴ شهرستان شمالی استان کرمان درگیر پدیده بیابانی شدن هستند و بخش قابل توجهی از اراضی این مناطق به صورت شن‌زارهای فعال و نیمه‌فعال و فاقد پوشش گیاهی درآمده‌اند، وسعت بیابان‌زایی در کرمان سبب شد تا به بررسی این چالش بپردازیم.
طی ۳ سال۵۰۰ میلیارد تومان مالچ‌پاشی کردیم
علی ابوالحسنی در گفتگو با خبرنگار گروه فرهنگی پایگاه خبری «اقطاع خبر» عنوان کرد: گفت: ۹۳ درصد عرصه‌های شمال استان، تحت تولیت منابع طبیعی است و ۲۸ کانون فرسایش بادی در این مناطق قرار دارد.
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان کرمان با بیان اینکه از ۱۷ شهرستان شمال استان کرمان، ۱۴ شهرستان ما درگیر بیابانی شدن هستند، گفت: در استان کرمان مناطقی با کانون‌های فرسایش بادی داریم که باید مدیریت شوند و مردم هم در حفظ پوشش گیاهی باید به کمک ما بیایند.
وی به ایفای نقش کرمان به عنوان پیشانی طرح بیابان‌زدایی در کشور اشاره‌ای کرد و افزود: ۲۰ درصد مساحت بیابان‌های کشور در استان کرمان قرار دارد و طی یک سال گذشته ۲ هزار و ۵۰ هکتار مالچ‌پاشی در عرصه‌های منابع طبیعی شمال استان کرمان انجام شده و در کنار آن طرح‌های درختکاری و ایجاد تله‌های رسوبی نیز انجام شده است.
ابوالحسنی خاطرنشان کرد: در حوزه استفاده از انرژی‌های پاک هم، ۲ هزار هکتار عرصه برای نیروگاه‌های نوین و خورشیدی هم تخصیص داده‌ایم و اگر طی چند سال آینده پوشش گیاهی موجود را حفظ و سپس تقویت کنیم، از مرحله سخت بیابانی شدن، رد خواهیم شد اما مسیر کنونی نگران‌کننده است.
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان کرمان اذعان کرد: میزان فرسایش خاکی شمال استان کرمان حدود ۳۰ تا ۳۵ تن در سال و این درحالی است که میانگین کشوری حدود ۱۶ تن در سال است.
وی بیان کرد: در سه سال گذشته در حوزه مالچ‌پاشی حدود ۵۰۰ میلیارد تومان و تقریباً ۱۳۴/۵ میلیارد تومان در سایر حوزه‌های بیابان‌زدایی هزینه شده است اما با اعتبارات دولتی به تنهایی نمی‌توان بر این مهم غلبه کرد.
آنچه مشهود است همچنان سرعت بیابان‌زایی استان کرمان بیش‌تر از بیایان‌زدایی است، زیرا اکوسیستم خشک و شکننده‌ای داریم و فقط با مشارکت مردم می‌توان سرعت بیابانی شدن را کاهش داد زیرا در سال‌های اخیر شاهد بودیم که شاید روستایی به دلیل خشک شدن منبع آبی خالی از سکنه شده باشد اما هیچ روستایی به واسطه بیابانی شدن خالی از سکنه نشده است بنابراین نقش مردم با آموزش و هدایت صحیح بسیار پر فایده و اثرگذار است.
یکی دیگر از بخش‌هایی که می‌توان در خصوص بیابان‌زدایی طرح ارائه کند و بر پایه تحقیق و پژوهش می‌تواند نقش پر فایده‌ای اجرا کند، مرکز تحقیقات و کشاورزی استان کرمان است.
کرمان ۳/۵ میلیون هکتار اراضی بیابانی دارد
افشین سلاجقه در گفتگو با خبرنگار گروه فرهنگی پایگاه خبری تحلیلی «اقطاع خبر» به مقوله بیابان‌زایی اشاره و عنوان کرد: خوشبختانه اقدامات مقابله با بیابان‌زایی همچون نهالکاری بیابان و ایجاد جنگل‌های دست‌کاشت بیابانی، مالچ‌پاشی توام با نهالکاری، مدیریت روان‌آب‌ها، ایجاد بادشکن بیولوژیک اطراف مزارع، تخصیص و توزیع نهال رایگان بین مردم و پروژه‌های آبخیرداری و آبخوان‌داری توسط نهادهای مروبطه در استان انجام شده است اما با توجه به وسعت و تنوع رخساره‌های مناطق بیابانی در این استان کافی نبوده و نیازمند توجه جدی است.
معاون مرکز تحقیقات و محقق بخش حفاظت خاک و آبخیزداری استان کرمان ادامه داد: بیابان‌زایی به عنوان فرآیند تخریب زمین‌های حاصلخیز و ظهور بیابان در جایی که قبلاً بیابان نبوده است، یکی از بحران‌های خاموش اما ویرانگر برای عصر حاضر است که اختصاص روز جهانی به آن (۱۷ ژوئن) نشان از ضرروت این امر دارد.
وی افزود: این پدیده سالانه موجب نابودی میلیون‌ها هکتار زمین می‌شود و امنیت غذایی انسان‌ها را تهدید می‌کند؛ چرا که زمین‌های کشاورزی جهان در معرض تخریب قرار دارند و از سوی دیگر، بیابان‌زایی بحران آب را تشدید می‌کند، خاک‌های فرسوده توان نفوذ آب به سفره‌های زیرزمینی را از دست می‌دهند و چرخه معیوبی با خشکسالی ایجاد می‌کنند.
سلاجقه اذعان کرد: پیش‌بینی می‌شود تا سال ۲۰۵۰، خشکسالی زندگی ۷۵٪ جمعیت جهان را تحت تأثیر قرار دهد و کشور ایران با حدود ۳۲ میلیون هکتار بیابان و ۱۳/۵ میلیون هکتار کانون بحرانی فرسایش بادی و تولید ریزگرد و استان کرمان با حدود ۳/۵ میلیون هکتار اراضی بیابانی، تخریب شده و تحت تاثیر پدیده‌های بیابانی و فرسایش بادی اهمیت زیادی برای انجام امورات مقابله با بیابان‌زایی دارد.
محقق بخش حفاظت خاک و آبخیزداری ادامه داد: عوامل انسانی نظیر برداشت بی‌رویه آب‌های زیرزمینی، چرای مفرط دام، کشاورزی ناپایدار همراه با خشکسالی‌های شدید و تغییرات اقلیمی، روند بیابان‌زایی را تشدید کرده‌اند.
وی تأکید کرد: پیامدهای دخالت عوامل انسانی در طبیعت عوارضی چون فرسایش شدید خاک، کاهش حاصلخیزی زمین‌ها، پیشروی ماسه‌های روان (تهدید شهرها و زیرساخت‌ها)، کاهش تنوع زیستی و تشدید گرد و غبار است که امنیت غذایی و معیشت جوامع را به خطر می‌اندازد.
.jpg)
سلاجقه بیان کرد: برنامه‌های مقابله با بیابان‌زایی نه تنها مقابله با ماسه‌های روان؛ بلکه سرمایه‌گذاری برای آینده‌ای پایدار است که امنیت غذایی، ثبات اجتماعی و تعادل اکوسیستم‌های استان را تضمین می‌کند.
محقق بخش حفاظت خاک و آبخیزداری افزود: استان کرمان،به عنوان یکی از کم‌بارش‌ترین و خشک‌ترین مناطق ایران، در معرض بیابان‌زایی شدید قرار دارد، کاهش نگران‌کننده سطح آب‌های زیرزمینی همراه با فرونشست آبخوان، فرسایش بادی و صعود ریزگردها، وضعیت را بحرانی کرده است.
وی ادامه داد: طوفان‌های گرد و غبار به ویژه در شرق و جنوب استان (نظیر مناطق حاشیه دشت لوت و جازموریان) زندگی و کشاورزی را مختل می‌کند، اگرچه پروژه‌هایی مانند تثبیت ماسه‌های روان و احیاء مراتع در جریان است، اما کمبود منابع آبی، فشار بر مراتع و تغییر الگوهای اقلیمی، تلاش‌ها برای مهار بیابان‌زایی در این استان را با دشواری‌های اساسی مواجه ساخته است.
لزوم احیای اکوسیستم‌ها با کشت‌های سازگار
سلاجقه اظهار کرد: وجود تنوعی از رخساره‌های مناطق بیابانی در پهناورترین استان کشور شامل دشت‌های لخت و فاقد پوشش گیاهی و تپه‌ها و پهنه‌های ماسه‌ای، اراضی کویری و اراضی زراعی که در فصل بادهای فرساینده فاقد پوشش نباتی هستند.
معاون مرکز تحقیقات استان کرمان ادامه داد: همچنین بستر خشک رودها و تالاب جازموریان که از مهم‌ترین کانون‌های بحران و صعود ریزگردها هستند ضرورت اقدامات مقابله با بیابان‌زایی را دو چندان کرده است که برای مقابله با بیابان و همزیستی هوشمندانه با آن، از راهکارهایی همچون احیای اکوسیستم‌ها با کشت‌های سازگار، مدیریت آب با فناوری‌های نوین، و تبدیل تهدید به فرصت از طریق اکوتوریسم پایدار و معیشت‌های سبز می‌توان بهره برد.
با تمام این اوصاف در حالی که چین و عربستان بسیاری از بیابان‌های خود را تبدیل به مزارع جنگل کرده‌اند اما ما هنوز در خان اول مالچ‌پاشی و غیره مانده‌ایم که لازم است در این عرصه توجه و دقت بیش‌تری را به‌کار برد تا کرمان به بیابانی یک دست تبدیل نشده است.
انتهای خبر/ طهماسبی
