این تصویر، دشمن‌شناسی را از سطح تحلیل‌های تاریخی و سیاسی به لایه‌ای عمیق‌تر می‌برد: هر جریان، قدرت یا اندیشه‌ای که انسان را از خدا دور کند، قدرت حقیقی ندارد؛ هیاهوی آن بسیار بیشتر از واقعیتش است. دشمن حقیقی، چه بت‌های عصر جاهلی و چه قدرت‌های فریبنده امروز، در برابر اراده و حکمت الهی، موجوداتی ضعیف و تهی‌اند.
 

این آیه به انسان می‌آموزد که در مواجهه با دشمنان حق، نباید تحت تأثیر نمایش‌های رسانه‌ای و قدرت‌نمایی‌های نظامی یا سیاسی آنان قرار گرفت. همان‌گونه که بت‌های گذشته در ظاهر عظمت داشتند ولی از درون پوچ بودند، امروز هم بسیاری از قدرت‌های ظالم با تکیه بر ابزار تبلیغ، خود را بیش از حد واقعی بزرگ جلوه می‌دهند.
 

چهره واقعی دشمنان خدا و مؤمنان
 

آیه بعد اعلام می‌کند که کسانی که به جای خدا، غیر او را می‌پرستند، در حقیقت دروغ و توهّم را می‌پرستند و این معبودها هیچ اثر نجات‌بخشی ندارند. به این ترتیب دشمن‌شناسی قرآنی ابتدا از سطح بیرونی و ظاهری می‌گذرد و وارد باطن می‌شود: دشمن کسی است که انسان را از محور خدا دور کند، حتی اگر پرچمی مذهبی یا انسانی بر سر دست داشته باشد.
 

قرآن سپس توضیح می‌دهد که خداوند بر همه موجودات حاکم است و انسان‌ها باید در برابر این عظمت، خضوع حقیقی داشته باشند.

این بخش از سوره به‌طور مستقیم مؤمنان را فرا می‌خواند تا در نظام شناختی خود، دشمن را نه بر اساس تبلیغات و قدرت نظامی، بلکه با میزان حق‌ستیزی او تشخیص دهند. مهم‌ترین معیار دشمن‌شناسی در این آیات این است: آیا او انسان را به عزت و بندگی خدا می‌رساند یا از این مسیر بازمی‌دارد؟
 

مسئولیت مؤمنان در برابر دشمن
 

در ادامه، قرآن مؤمنان را دعوت می‌کند که در راه خدا جهاد کنند؛ جهادی که پیش از هر چیز، جهاد شناختی و درونی برای پیروی نکردن از دشمن است. آنان باید از این دعوت احساس سنگینی نکنند، زیرا خداوند آنان را برای این مسیر برگزیده و آیینی قرار داده که استوار، روشن و بی‌ابهام است. این قسمت پیوند روشنی با دشمن‌شناسی دارد: کسی که مأموریت دارد در مسیر خدا ثابت‌قدم بماند، باید اولاً دشمن را بشناسد و ثانیاً در برابر نفوذهای او ایستادگی کند.
 

تفسیرها می‌گویند که جهاد در این آیات تنها جهاد مسلحانه نیست، بلکه جهاد با شبهه‌ها، تحریف‌ها، ترس‌افکنی‌ها و فشارهای روانی دشمنان هم هست. یعنی مؤمن نباید از القائات دشمن بترسد؛ زیرا خدا پشتیبان اوست و راه هدایت هموار شده است.
 

دشمنان چگونه مسیر فریب را طراحی می‌کنند
 

آیات پایانی سوره همچنین به یک نکته دقیق اشاره می‌کند: دشمنان حق همیشه تلاش می‌کنند با ابزارهایی چون بت‌سازی، تقدس‌بخشی مصنوعی به رهبران خود، یا ترویج فرهنگ‌های انحرافی، چهره باطل را جذاب جلوه دهند.
 

آنان معمولاً از ضعف‌های انسان، مانند نیاز به امنیت، محبوبیت یا رفاه، برای کشاندن او به سوی خود استفاده می‌کنند. اما قرآن با همان ضرب‌المثل آغازین، نقاب از چهره واقعی آنان برمی‌دارد و نشان می‌دهد که تمام این ظواهر در برابر حقیقت، شکننده و بی‌جان است.

هویت‌سازی مقابل دشمن
 

در بخش آخر، مؤمنان به یک هویت روشن معرفی می‌شوند: آنان کسانی‌اند که خدا ایشان را مسلمان نامیده، ملتی که وظیفه دارد در برابر دشمنان حق، شاهد و الگو برای دیگر انسان‌ها باشد. این بخش از سوره حج نشان می‌دهد که دشمن‌شناسی تنها شناخت چهره دشمن نیست، بلکه فهمیدن جایگاه خود نیز هست. انسان وقتی هویت خود را بشناسد، دیگر در برابر دشمن دچار خودکم‌بینی و ترس نمی‌شود.
 

اینجاست که قرآن به پیامبر دستور می‌دهد نماز را برپا دارد، زکات را بدهد و به خدا تمسک جوید؛ زیرا تنها اتکا به خداست که انسان را در نبرد با دشمنان ثابت‌قدم نگه می‌دارد. این آیه آخرین پیام سوره را بیان می‌کند: قدرت حقیقی و پشتوانه اصلی مؤمن در برابر دشمنان، اتصال او به خداست؛ نه اسلحه، نه تعداد، و نه ظواهر دنیوی.
 

آیات ۷۳ تا پایان سوره حج طرحی جامع برای دشمن‌شناسی قرآنی ارائه می‌دهند. دشمن در نگاه قرآن موجودی است که ظاهرش ممکن است بزرگ، ترسناک و تأثیرگذار باشد، اما در حقیقت حتی از دفع یک مگس عاجز است.
 

دشمنان حق هرچقدر هم که سازمان‌یافته و قدرتمند به نظر برسند، در برابر اراده خدا هیچ‌اند. وظیفه مؤمن این است که این حقیقت را بشناسد، در دام تبلیغات دشمن نیفتد، هویت ایمانی خود را حفظ کند و با تکیه بر خدا، در برابر فشارهای بیرونی و درونی آنان بایستد.

منبع: فارس

انتهای خبر/ م