قدمت این کاروانسرا به دوران قاجار برمی‌گردد، امروز اما دیوارهای ترک‌خورده‌اش، نابسامانی فضای درونی این کاروانسرا، قصه‌ای از فرسودگی و بی‌توجهی را روایت می‌کنند.

صبح یکی از روزهای پاییزی است. بازار کرمان هنوز پرجنب‌وجوش است؛ صدای چکش مسگران، بوی هل و زعفران و همهمه‌ مردمی که میان دالان‌های پیچ‌درپیچ در رفت‌وآمدند، فضا را زنده نگه داشته است.

وقتی در شور روزمره، کاروانسرای «هندوها» خاموش ایستاده است

در دل این شور روزمره، کاروانسرای هندوها آرام و خاموش ایستاده است؛ بنایی با آجرهای قرمز و طاق‌هایی بلند که سال‌ها شاهد دادوستد، سفر و فرهنگ بوده است. از دور، در چوبی بزرگ و سنگینش به چشم می‌خورد، اما نزدیک‌تر که می‌روی، زنگار زمان و ترک‌های دیوار، حرف‌های زیادی برای گفتن دارند.

مردی پا به سن گذاشته و فروشنده صنایع‌دستی بود، خودم را معرفی کردم و نزدش رفتم، مغازه‌اش در نزدیکی کاروانسراست. از او در خصوص وضعیت و شرایط کاروانسرا جویا شدم، وی با نگاهی به سقف‌های فروریخته گفت: من از بچگی اینجا بودم. اون موقع‌ها، کاروانسرا رونق داشت، بعضی حجره‌هاش اجاره داده می‌شد و گردشگرها زیاد حضور داشتند.

وی بیان کرد: امروز تنها نامی از این کاروانسرا مانده است، سقف بعضی قسمت‌ها ریخته، دیوارها نم گرفته است. چند سال پیش مطرح کردند که می‌خواهند این مکان را مرمت کنند، اما اقدام عملی را شاهد نبودیم.

اثر تاریخی که می‌تواند محیط فرهنگی غنی باشد

این فروشنده صنایع دستی دستش را به سمت یکی از ستون‌ها دراز کرد که رنگ آجرهایش تیره و پوسته‌پوسته شده بود و ابراز کرد: اگر به این بنا رسیدگی نشود، تا چند وقت دیگر فرو می‌ریزد و این مسئله حیف است چرا که هر خشت از این شهر، بخشی از تاریخ و هویت ماست.

محو معماری، حجره‌های تخریب شده بود. خودم را درون تونل زمان دیدم و به گذشته پرت شدم؛ کاش این بنا را بهسازی و مرمت می‌کردند از این فضای غنی برای بسط، گسترش و معرفی صنایع‌دستی ناب دیار کریمان و ایجاد محیط مفرح برای قرارهای کاری و دوستانه می‌توان استفاده کرد.

اما این فضا به گفته یکی از عابرانی که از محوطه داخل کاروانسرای هندوها رد می‌شد. بیش‌تر برای انباری استفاده می‌شود. حجره‌های کوچکی که برای انبار وسایل مغازه‌داران اطراف استفاده می‌‌گردد.

بهسازی آثار تاریخی و ایجاد حال خوب برای شهر و شهروندان

با ادویه‌فروشی که در راسته بازار و در امتداد کاروانسرای هندوها فعالیت می‌کرد، سر صحبت را باز کردم. وی در خصوص حال و هوای کنونی کاروانسرای هندوها اظهار کرد: بسیاری از مشتری‌های من از گردشگران استان‌های مختلف هستند. زمانی که متوجه می‌شوند یکی از کاروانسرهای دوره قاجار در نزدیکی مغازه من است با ذوق به سمت کاروانسرا می‌روند.

وی ادامه داد: اما زمانی که از دیدن کاروانسرا برمی‌گردند، از عدم رسیدگی و بهسازی این بنای تاریخی سخن می‌گویند و عنوان می‌کنند چرا به این اثر تاریخی رسیدگی نمی‌شود؟ و من در پاسخ جز شرمندگی از عدم توجه به این بنا، ندارم.

این ادویه‌فروش ابراز کرد: این مکان می‌تواند به مرکز فرهنگی مانند یک نمایشگاه دئم صنایع‌دستی و محل بازدید گردشگرها تبدیل شود. چرا که هم برای شهر و هم برای شهروندان خوب است. ما این بناها و آثار تاریخی زندگی کرده‌ایم و دلمان برای عدم توجه به آن‌ها می‌سوزد.

پاسخ میراث‌فرهنگی در خصوص پروژه‌های بافت قدیمی

تصاویرم را از گوشه‌گوشه این بنای باقدمت و تاریخی گرفتم و گام‌های را به سمت کاروانسرای گنجعلیخانی روانه کردم. صدای اذان ظهر از مسجد بازار بلند می‌شود. مردان و زنان برای نماز به سمت شبستان می‌روند، و کاروانسرای هندوها همچنان خاموش در سایه مانده است. دیوارهایش نه فقط از آجر، که از تاریخ ساخته شده‌اند؛ تاریخی که هر لحظه در حال فرو ریختن است.

فرناز فرهی‌مقدم در گفتگو با خبرنگار گروه فرهنگی پایگاه خبری «اقطاع خبر»؛ درباره برخی پروژه‌ها در بافت قدیم شهر کرمان و عدم بهسازی و مرمت برخی از کاروانسراها در بطن تاریخی بازار کرمان بیان کرد: در این‌گونه موارد، گاهی طرح ارائه شده اما نهایی نشده یا نیاز به اصلاح داشته است؛ یا مجوز لازم بر اساس طرح مورد نظر دریافت نشده است. برای آغاز هر پروژه، تأیید طرح مرمت در کمیته فنی الزامی است و در مواردی که مجوز اخذ نشده، کار متوقف مانده است.

سرپرست معاون میراث‌فرهنگی استان کرمان عنوان کرد: برخی پروژه‌ها به دلیل وسعت و اهمیت، نیازمند هماهنگی میان چند نهاد هستند و تا زمانی که این هماهنگی‌ها شکل نگیرد، پروژه به نتیجه نمی‌رسد. در برخی مراحل نیز تنها حفاظت موقت، مانند حصارکشی، انجام شده تا در ادامه با تأمین اعتبار، کار به مرحله بعدی برسد؛ هرچند تاکنون این اتفاق نیفتاده است.

مشاهدات میدانی نشان می‌دهد که کاروانسرای هندوها با وجود ثبت ملی و جایگاه ارزشمند در تاریخ تجارت کرمان، در معرض تخریب تدریجی است. بازاریان محلی، از بی‌توجهی نهادهای مسئول گلایه‌مندند و خواستار احیای فوری این بنای تاریخی هستند.

این مهم را باید بدانیم که بازسازی این کاروانسرا نه تنها پاسداشت میراث فرهنگی، بلکه فرصتی برای رونق گردشگری و احیای اقتصادی بازار قدیم است. کاروانسرای هندوها، هنوز نفس می‌کشد؛ اما صدای این نفس، آرام و شکننده است. اگر امروز به دادش نرسیم، شاید فردا فقط در عکس‌ها بتوانیم از شکوهش یاد کنیم.

انتهای خبر/ م