به گزارش پایگاه خبری «اقطاع خبر» مناسک جمعی علاوه بر تضمین انسجام اجتماعی و تقویت پیوندهای هویتی، همواره محمل مناسبی برای پویایی حیات خانواده در ایران نیز بوده است. برخلاف روندهای اجتماعیِ پرقدرت در دنیای مدرن که افراد جامعه را به «فردیت» معطوف می‌کنند و لحظات مشترک اعضای خانواده را تا حد زیادی کاهش می‌دهند، آئین‌های مذهبی در ایران سویه‌های جمعی و خانوادگی پررنگ و محسوسی دارند.

قوام و برپایی آئین‌های مذهبی در جامعه ایران غالبا «خانواده‌‌پایه» هستند. به این معنا که بار اقامه مراسمات عزا و شادی اهل بیت بیش از همه بر دوش نهاد خانواده است. روضه‌های خانگی، سفره‌های نذر خانوادگی و فامیلی، حضور خانوادگی در هیئات و مساجد و… نشانه‌های بارز این مدعا هستند.

اما از سوی دیگر، نقش آئین‌های مذهبی و مناسک جمعی در تقویت پیوندهای خانوادگی غیرقابل انکار است. خانواده ایرانی در فرآیند انجام مناسک جمعی و اقامه شعائر دینی از جمله مراسمات سوگواری و اعیاد و جشن‌های مذهبی، خود را بازسازی کرده و روابط و پیوندهای خود را تقویت می‌کند.

این اتفاق هم از رهگذر هم‌افزایی نهاد خانواده و نهاد دین و هم به بهانه محبت اهل بیت(ع) در نزدیک کردن قلوب مومنین نسبت به یکدیگر اتفاق می‌افتد. لذا از این منظر واکاوی نسبت میان مناسک جمعی و حیات خانواده ضرورت می‌یابد.

خدمات متقابل خانواده و هیات از چند مسیر اتفاق می‌افتد که در اینجا به دو مورد از مهم‌ترین آنها اشاره می‌کنم:

۱)    عنصر ولاء و محبت اهل بیت (ع) اولین و مهم‌ترین مسیر برای برقراری مناسبات خانواده و هیأت است. خانواده با درونی کردن این عنصر و ارزش‌های ناظر بر آن در فرآیند جامعه‌پذیری و تربیت فرزندان به تداوم و بازتولید این عنصر در دل تاریخ کمک می‌کند و در مقابل، محبت اهل بیت(ع) به عنوان یک عنصر وجودی مشترک در میان اعضای خانواده و بالاخص زوجین، بهانه نزدیک شدن دل‌های اعضای خانواده و تقویت پیوندهای عاطفی میان آنها می‌گردد.

اعضای خانواده صرف‌نظر از هرگونه اختلاف و شباهت، بر سر محبت این خاندان با یکدیگر تفاهم و همراهی دارند. اشک و عزاداری مشترک اعضای خانواده به ویژه زوجین برای اهل بیت(ع) و شادی و سرور مشترک برای اعیاد و جشن‌های مذهبی بیش از هر چیزی به تثبیت محبت متقابل اعضای خانواده و زن و شوهر منجر می‌گردد.

لذا در سنت فرهنگی جامعه ایران، ایام شادی اهل بیت (ع) نقطه آغاز بسیاری از پیوندهای عاشقانه و شکل‌گیری خانواده بوده است. همچنین بسیاری از آشتی‌ها در خانواده‌های متزلزل به بهانه اعیاد و مناسبت‌های مذهبی بوده است که با واسطه‌گری بزرگان طایفه و محله اتفاق می‌افتاد. این امر به وضوح نشان‌دهنده نقش موثر ولاء و محبت اهل بیت(ع) در تثبیت و تقویت پیوندهای زوجین است.

۲)  هیئات به‌ مثابه بستر مشارکت مذهبی و کنش جمعی مسیر دیگری برای برقراری نسبت با خانواده است. تکثیر لحظات مشترک و با هم بودن اعضای خانواده همواره یکی از بسترهای تعالی و تقویت بنیاد آن به شمار می‌رود.

برخلاف دنیای مدرن که با پیشرفت‌های تکنولوژیک و تغییر در برخی ارزش‌ها، زمان و لحظات مشترک اعضای خانواده در کنار یکدیگر کمتر از قبل شده و فرآیند اتمیزه شدن خانواده در تسریع بخشیده است،

در نگاه دینی، لحظات مشترک و در کنار هم بودن اعضای خانواده فی‌نفسه دارای موضوعیت بوده و کارکرد تقویت پیوندهای عاطفی اعضا را دارد.

در فرهنگ سنتی جامعه ایران نیز اعضای خانواده و فامیل به بهانه‌های مختلفی دور یکدیگر جمع شده و لحظات با هم بودن را تجربه می‌کردند و این اتفاق میزان رضایت از زندگی را افزایش می‌داد. آئین‌های مذهبی عزاداری و سرور در جامعه ایران نیز از آن جهت که بستر مشارکت جمعی و لحظات مشترک اعضای خانواده را فراهم می‌سازد به نوبه خود سهم غیر قابل انکاری را در تقویت نهاد خانواده ایفا می‌کند.

عید غدیر خم یکی از مهم‌ترین اعیاد مذهبی و بزرگداشت آن از سنت‌های دیرین در جامعه ایران است. ایرانیان به واسطه ارادت ویژه به امیرالمومنین علی(ع) این روز را به عنوان عیدالله الاکبر جشن گرفته و شادی می‌کردند. شهر را آذین می‌بستند و از رهگذران با شیرینی و شربت و میوه پذیرایی می‌کردند.

در این میان ردپای حضور نهاد خانواده در برپایی مناسک و آئین‌های جمعی غدیر نیز پررنگ بود. افزایش دید و بازدیدها در این روز، سفره‌داری و اطعام همسایه و بستگان، عیدی و هدایای سادات به کودکان و… همگی وجوهی از نسبت خانواده و غدیر را بازنمایی می‌کنند.

در سال‌های اخیر در کشور ما به مناسبت جشن روز غدیر مراسمات مختلفی با مشارکت مردم و حاکمیت برگزار شده است که یکی از مهم‌ترین آنها پیاده‌روی کیلومتری مردم در خیابان‌های شهر و اطعام و اکرام گسترده آنها توسط موکب‌های مردمی و نهادهای فرهنگی است. امسال نیز این رویداد عظیم فرهنگی و اجتماعی با مشارکت حداکثری مردم تحت عنوان مهمانی ده کیلومتری در شهر تهران برگزار می‌شود. این مراسم بزرگ جلوه تمام نمای صفات پسندیده مردمان ایران است.

محبت اهل بیت (ع)، مهربانی و صمیمت، برابری و برادری، انفاق و گذشت، انسجام و یکرنگی و… در این مراسم موج می‌زند. حضور پررنگ خانواده اما در این مراسم جلوه دیگری دارد. در یک ارزیابی کلی می‌توان گفت حدود ۷۰ درصد حاضرین در مراسم مهمانی ده کیلومتری غدیر به صورت خانوادگی می‌آیند. در این مراسم باشکوه چند تصویر از خانواده و نسبت آن با غدیر قابل ترسیم و مشاهده است. 

تصویر اول و پررنگ این مراسم حضور با نشاط فرزندان به همراه والدین است. جشن ده کیلومتری غدیر محمل لحظات به یاد ماندنی و نابی را برای کودکان و نوجوانان فراهم می‌آورد و آنها در کنار والدین از حضور در این جشن جذاب و با نشاط لذت می‌برند. انواع خوراکی‌ها، اسباب و وسایل بازی مختلف، برگزاری مسابقات و سرگرمی‌های متنوع، سرودها و آهنگ‌های جذاب و کودک‌پسند، حضور شخصیت‌های محبوب تلویزیونی و… باعث ثبت و ایجاد یک ذهنیت ماندگار از جشن غدیر و شادی آن است که می‌تواند به نوبه خود یک اثر تربیتی ویژه روی فرزندان خانواده در جهت درونی شدن عشق و محبت به حضرت علی(ع) داشته باشد. 

دومین تصویر این مهمانی، پیاده‌روی خانوادگی به‌ مثابه یک رفتار جمعی است. در این مراسم همه اعضای خانواده به صورت هم‌افزا و هماهنگ در مسیر تحققِ یک کنش جمعی حاضر هستند. آنها از همان بدو خروج از منزل و عزم حضور در این مراسم یک نیت شبیه به هم دارند و آن هم رقم زدن یک تجربه نشاطِ جمعی‌ است.

در این میان اما هریک از اعضای خانواده برای تحقق این تجربه، کارویژه خود را دارند و در مجموع به تحقق تجربه «لذت حضور» در مراسم جشن عید غدیر کمک می‌کنند. لحظات مشترک همراه با نشاط و محبت اهل بیت(ع) مهمترین ویژگی این تجربه خانوادگی است.

منبع: فارس

  https://armanekerman.ir/vdcfm1dymw6djca.igiw.html