این کارشناس تاریخ آب ادامه داد: در جای جای استان کرمان قنات ها نماد عینی داشتند و استان کرمان تبلور عینی تمدن قنات در ایران زمین است و بر اساس آمار منتشر شده در دهه چهل بیش از شش هزار قنات در استان کرمان و چهل هزار در سطح ایران بوده است که از تعداد شش هزار قنات هم اکنون هزار و ۹۳۵ قنات جاری است که این آمار وزارت نیرو است.
وی بیان کرد: طبق قانون اساسی متولی آب ها در ایران، وزارت نیرو است و نماینده آن مدیریت منابع آب و به تبع آن سازمان های آب منطقه ای در استان ها هستند؛ آماری که جهاد کشاورزی می دهد، آمار ساختاری است به این معنی تعداد قنات ها، همان قنات هایی است که آنها دارند تعمیر و کار بازسازی را انجام می دهند.
قنات های بم؛ پر آب ترین قنات های جهان هستند
برشان با بیان اینکه قنات کانالی است زیر زمین، دارای یک مادر چاه، منابع چاه، یک مظهر و هرنج ابراز کرد: در استان کرمان بیشترین تعداد قنات ها در حوزه بم بزرگ بوده که بالای ۴۰۰ رشته قنات در آنجا بوده است؛ هنوز هم قنات های بم، پر آب ترین قنات ها در جهان هستند؛ قنات قنبرآباد ده شیخ در حاضر ۳۲۰ لیتر در ثانیه آب دارد، بنابراین روند آب دهی قنوات بم را در هیچ جای دنیا نمی بینید.
این کارشناس تاریخ آب اظهار کرد: به لحاظ آب دهی استان کرمان رتبه هفتم را از نظر تعداد قنات ها در بین سایر استان های کشور بعد از استان های خراسان جنوبی، خراسان رضوی، سمنان، یزد، اصفهان و آذربایجان شرقی دارد و از لحاظ آب دهی رتبه سوم را بعد از سمنان و اصفهان به خود اختصاص داده است.
وی با اشاره به اینکه از قنوات به عنوان دومین عامل آبرسانی یاد می شود، تصریح کرد: در کل ایران خروجی قنات ها شش میلیارد متر مکعب است؛ اما پنج قنات در بم به اندازه آورد زاینده رود در سال های قحط سالی آب دارند و در شرایط خشکسالی، قنوات بم، بیشترین میزان آبدهی در ایران و شاید جهان را داشته باشد.
سیر تخریب قنوات با ورود تکنولوژی به عرصه آبرسانی رقم خورد
برشان در خصوص دلایل از بین رفت قنوات با بیان اینکه سیر تخریب قنوات از زمانی آغاز شد که تکنولوژی وارد عرصه آبرسانی شد، اظهار کرد: اولین دستگاه حفر چاه در استان کرمان در سال ۱۳۲۸ بود و این بلای خانمان سوز، کم کم تمام پهنه استان را در هم نوردید و بلای جان قنوات استان شد.
این کارشناس تاریخ آب ابراز کرد: عامل دیگر از بین رفت قنوات استان کرمان، موضوع اصلاحات ارضی است که این ایده بد اجرا شد؛ چرا که کشاورز توان اجرا آن را نداشت و قنات ها که مهمترین عامل آبرسانی بودند، توان نداشتند و از این رو قنات ها روز به روز رو به زوال و خشک شدن، رفتند.
وی ادامه داد: در برهه ای از زمان اواخر دهه ۵۰ متأسفانه قنوات مورد بی مهری تمام قرار گرفتند و از پشت عینک دودی دیده می شدند و ایجاد طرح هایی مانند گسترش چاه های عمیق و نیمه عمیق و عدم توجه به قنات ها موجب شد که قنات های استان کرمان از شش هزار عدد به هزار و ۹۳۵ قنات در شرایط کنونی برسد.
تغییرات اقلیمی و سو مدیریت مهمترین عامل از بین رفتن قنات ها است
برشان با بیان اینکه تغییرات اقلیمی، خشکسالی های متمادی و سو مدیریت مهمترین عامل از بین رفتن قنات ها شد، عنوان کرد: در حال حاضر ارگان های مختلف همچون جهاد کشاورزی، آبخیزداری، آب منطقه ای، محیط زیست و غیره ادعای مالکیت قنات ها را دارند و این مسئله زیان بارترین کار است.
این کارشناس تاریخ آب تصریح کرد: خشکسالی های متمادی باعث شده که قنات ها به دلیل آنکه هزینه هایشان بسیار است لایه روبی نشوند که متأسفانه ها این امر موجب شده است که آنها رو به خشکی بروند؛ همچنین ایجاد چاه به جای قنات نیز نابخردانه ترین عامل مدیریتی بود که قنات ها را به این روز نشانده است.
وی با اشاره به اینکه قنات ها، دومین عامل آبرسانی در استان هستند، اظهار کرد: این ظرفیت در سال های اخیر مورد توجه قرار گرفته است و ما توانسته ایم برخی از قنات ها را به ثبت ملی و جهانی برسانیم؛ چرا که قنات ها این پدیده خیره کننده مایه تعجب جهان بوده اند که در ایران چنین سرمایه بزرگی وجود دارد و این در حالی است که برخی در ایران نسبت به آن بی اعتنا هستند.
ثبت جهانی قنات ها برای حفظ این میراث تاریخی است
برشان بیان کرد: ایران با ۳۴ هزار قنات در جهان اول و عمان با ۳ هزار قنات در جهان دوم است و تفاوت بین آنها سی و یک هزار رشته قنات است که این مسئله خود به خود اعجوبه بزرگی است.
این کارشناس تاریخ آب ابراز کرد: در سال ۱۳۷۵ دفتری به نام گنجینه ملی آب ایران در وزارت نیرو و به تبع آن این دفتر در ادارات آب منطقه ای سراسر کشور ایجاد شد که وظیفه آن شناسایی و معرفی قنات ها و تأسیسات جنبی قنات است و زمانی که این دفتر در کرمان تشکیل شد من به عنوان مسئول فعالیت خود را در راستای شناسایی قنات ها آغاز کردم و در این راستا ما توانستیم سه قنات اکبرآباد، قاسم آباد بم و جوپار را ثبت جهانی کنیم.
وی با اشاره به اینکه عمدتا پروسه ثبت ملی و جهانی برای حفظ قنات ها اهمیت پیدا می کند که وضعیت از آن بدتر نشود، گفت: تاکنون قنات های داوران رفسنجان، بنگان و باقرآباد بافت و حجت آباد توکلی عنبرآباد ثبت ملی شده اند.
لزوم توجه به ثبت تمدن قناتی بم
برشان با بیان اینکه مرکز قنات استان را در شهریور ماه افتتاح کرده و تاکنون پرونده چهار پروژه قناتی را تشکیل داده ایم، عنوان کرد: پرونده تمدن قناتی شهربابک بر روی میز سازمان میراث است، ثبت تمدن قناتی بم با وجود ۴۷ قنات که بعد از اهرام مصر، بزرگترین پروژه است چرا که اهرام مصر بر روی زمین بوده اند و ما در خصوص این تمدن در زیر زمین کار خواهیم کرد؛ ثبت تمدن قناتی سیرجان و زرند از دیگر موضوعاتی است که پیگیری خواهد شد.
این کارشناس تاریخ آب مهمترین تمدن قناتی که باید مورد توجه واقع شود و به منصه ظهور برسد، تمدن قناتی بم است، ادامه داد: در استان کرمان هفت اثر جهانی درایم و تمدن قناتی بم مسئله بسیار خوبی است که می تواند به ثبت جهانی برسد.
وی با بیان اینکه قناتی که ثبت ملی و جهانی می شود اهمیت بر آن افزون خواهد شد، اظهار کرد: مهمترین معضلی که ما در مورد قنات در ایران و کرمان داریم مربوط به رعایت حریم قنات است که متأسفانه همه جا مورد دستبرد قرار می گیرد و این بزرگترین آفت قنات ها است.
گردشگری قنات؛ ظرفیتی برای ایجاد توسعه پایدار و اشتغال در دل کویر
برشان در خصوص گردشگری قنات با اشاره به اینکه عمان در این زمینه رتبه اول و چین جایگاه دوم را داراست؛ چرا که آنها به وضعیت قنات های خود رسیده اند، اظهار کرد: گردشگری قنات، مسئله ای است که به تازگی راه افتاده است و ما می توانیم را به منصه ظهور برسانیم و با ایجاد توسعه پایدار، اشتغال ایجاد کنیم تا هم تاریخ و فرهنگ ما را بشناسند و هم از تخریب این تمدن بزرگ جلوگیری شود و این مهم باید مورد توجه بزرگان و به ویژه مسئولان فرهنگی قرار گیرد.
این کارشناس تاریخ آب ابراز کرد: قنات ها در همه جا ایران ۹۵ درصد آب برای کشاورزی و ۵ درصد برای شرب کاربرد دارند و چنانچه در بسیاری از جاهای استان قنات ها نباشند، روستائیان کوچ می کنند؛ همان گونه که این اتفاق در نرماشیر رخ داده است.
وی با بیان اینکه نرماشیر بزرگترین مرکز قنات های ایران است، خاطر نشان کرد: پیوند برادری بین مقنی های نرماشیر و اردکان برقرار کرده ایم که متأسفانه با بی توجهی ها و زدن چاه ها عمیق، قنات های آنجا خشک شده اند و آبیاری باید به صورت مدیریت شده انجام شود.
انتهای پیام/م
