نجمه سلیمانی ده دیوان در گفتگو با خبرنگار گروه اقتصادی پایگاه خبری تحلیلی «اقطاع خبر» به اجرای طرح استفاده از خاک‌پوش‌ها (مالچ) در باغ‌های پسته اشاره و عنوان کرد: طی تحقیقات ما استفاده از این خاک‌پوش‌ها موجب کاهش چشمگیر مصرف آب و بهبود کیفیت محصول شده است.
وی ادامه داد: بررسی‌های میدانی در استان کرمان نشان می‌دهد به‌کارگیری انواع خاک‌پوش آلی و معدنی در باغ‌های پسته، مصرف آب را تا ۴۰ درصد کاهش داده و پایداری تولید را در سال‌های خشک افزایش داده است.
عضو هیئت‌علمی مرکز تحقیقات کشاورزی استان کرمان مدعی شد: خاک‌پوش‌ها با پوشاندن سطح خاک در پای درختان پسته، از تبخیر مستقیم رطوبت جلوگیری کرده، بافت خاک را مرطوب‌تر نگه می‌دارند و مانع از تشکیل سله سطحی می‌شوند. این امر منجر به افزایش نفوذ آب آبیاری در عمق ریشه و کاهش تلفات سطحی می‌شود.
افزایش بهره‌وری باغ‌های پسته با گسترش خاک‌پوش‌ها
سلیمانی ده دیوان ادامه داد: در طرح‌های آزمایشی انجام‌شده توسط پژوهشکده پسته ایران، استفاده از مالچ آلی شامل کاه و کلش گندم در مقایسه با خاک بدون پوشش، باعث حفظ رطوبت خاک به مدت دو تا سه روز بیشتر و کاهش نیاز آبیاری در هر نوبت تا ۳۰ درصد شده است.
وی افزود: همچنین در برخی مناطق بادخیز، مالچ‌های معدنی مانند سنگ‌ریزه و پوکه معدنی سبک جایگزین مناسبی برای مواد آلی شناخته شده‌اند، زیرا علاوه بر جلوگیری از تبخیر، از فرسایش سطحی خاک نیز جلوگیری می‌کنند.
عضو هیئت‌علمی مرکز تحقیقات کشاورزی استان کرمان توصیه کرد: باغداران پسته در کنار اجرای آبیاری قطره‌ای، از ترکیب خاک‌پوش آلی و معدنی در اطراف تنه و نوار ریشه استفاده کنند تا دوام و اثرگذاری پوشش افزایش یابد. این روش ضمن حفظ رطوبت، مانع از رشد علف‌های هرز و افزایش دمای بیش از حد خاک در تابستان می‌شود.
سلیمانی ده دیوان تصریح کرد: گزارش‌های میدانی نشان می‌دهد باغ‌هایی که از خاک‌پوش استفاده کرده‌اند، علاوه بر کاهش مصرف آب، رشد رویشی بهتر، کاهش ریزش میوه و افزایش وزن خشک مغز پسته را تجربه کرده‌اند. این امر نشان‌دهنده تأثیر مستقیم مدیریت رطوبت سطحی در بهبود عملکرد اقتصادی باغداران است.
وی افزود: توسعه استفاده از خاک‌پوش در باغ‌های پسته کرمان، رفسنجان و زرند به‌عنوان اقدامی کم‌هزینه و مؤثر در افزایش بهره‌وری آب در دستور کار قرار گرفته و آموزش‌های مزرعه‌ای برای باغداران به‌صورت مستمر در حال برگزاری است.
عضو هیئت‌علمی مرکز تحقیقات کشاورزی استان کرمان افزود: نتایج قطعی تحقیق دوساله در کرمان نشان می‌دهد که به‌کارگیری خاک‌پوش‌های آلی و معدنی در باغ‌های پسته، مؤثرترین راهکار مدیریتی برای مقابله با تبخیر شدید است. این طرح تحقیقاتی، تأثیر مستقیم انواع پوشش‌ها بر حفظ رطوبت در عمق رشد ریشه و افزایش عملکرد محصول پسته را مورد سنجش قرار داده و نتایج آن به باغداران ارائه شده است.
پایداری کشاورزی و مقابله با خشکسالی با خاک‌پوش‌ها
سلیمانی ده دیوان افزود: هدف اصلی این پژوهش، کاهش اتلاف آب آبیاری بود که بخش عمده آن به دلیل تبخیر از سطح خاک شور شده رخ می‌دهد، بررسی‌ها حاکی از آن است که خاک‌پوش‌ها به طور قابل‌ملاحظه‌ای تبخیر سطحی را کاهش داده و رطوبت را برای مدت طولانی‌تری در دسترس ریشه نگه می‌دارند، درحالی‌که روش شخم‌زنی پس از آبیاری نیز به‌عنوان یک اقدام جایگزین، به شکستن لایه سطحی خاک و کاهش تبخیر کمک می‌کند.
وی مطرح کرد: در این تحقیق، مقادیر رطوبت خاک در عمق‌های مختلف پس از اجرای دو شیوه مدیریتی (استفاده از مالچ در مقابل شخم‌زنی) اندازه‌گیری شد. داده‌ها نشان داد باغاتی که از پوشش مناسب استفاده کردند، کاهش شدیدتری در نوسانات رطوبتی و در نتیجه، نیاز کمتری به‌دفعات آبیاری داشتند.
عضو هیئت‌علمی مرکز تحقیقات کشاورزی استان کرمان افزود: نتایج کلیدی این مطالعه نشان داد که بهره‌وری آب (تولید محصول به‌ازای واحد آب مصرفی) در روش استفاده از خاک‌پوش به طور معناداری بالاتر از روش شخم‌زنی صرف بوده است. علاوه بر این، کیفیت محصول نهایی پسته (شامل وزن خشک و درصد خندانی) نیز در نمونه‌های مدیریت شده با مالچ، وضعیت بهتری داشته است.
سلیمانی ده دیوان در پایان ضمن توصیه به کشاورزان خاطرنشان کرد: در صورت دسترسی به مواد آلی (مانند کاه)، از مالچ آلی ضخیم استفاده کنند و در مواردی که مواد آلی محدود است، استفاده از مالچ معدنی یا راهبُرد شخم‌زنی سبک پس از آبیاری را در دستور کار قرار دهند تا از اتلاف آب و افزایش شوری خاک جلوگیری کنند.
انتها خبر/ طهماسبی
