برداشت بی رویه، عمق آب های زیر زمینی را به ۱۸۰ متری رساند/ پر کردن قنوات تنها راه مقابله مسئولین با فرونشست ها

حسن اشرف گنجویی، کارشناس رسمی هیدرولوژی و محقق تأمین آب در گفتگو با اقطاع خبر در رابطه با آب های زیر سطحی شهر کرمان،  گفت: یکی از مسائلی که در حال حاضر با آن مواجه هستیم، فرونشست ها و فروکش های یکباره زمین و ترک های حاصله بر دیوارها ست، جهت درک پدیده فرونشست، باید تاریخچه شهر مورد بررسی قرارگیرد و ابتدا باید این روند را  شناسایی کرد تا بتوان در این حوزه اظهار نظر کرد،  تا به اتخاذ روش های مقابله با آن دست یابیم.

وی تصریح کرد: در راستای حل این مشکل ابتدا به تحلیل و ارزیابی گذشته ی شهر کرمان می پردازیم که ۷۰ سال پیش منابع  تامین آب شهر از طریق قنات یا کاریز در کرمان صورت می گرفته است، که مادر چاه این قنات ها در دامنه ی کوه های جوپار و اطراف شهر قرار داشته، که این رشته قنات ها به داخل شهر کرمان آورده شده و جهت مصارف کشاورزی و شرب مورد استفاده مردم قرار می گرفت، به عبارت دیگر موقعیت کنونی شهر کرمان دارای شبکه ای از قنات بوده است.

اشرف گنجویی با تاکید بر اجزای قنات شامل چاه قنات، کوره ی قنات، مظهر قنات، چاه آب میله ای قنات و حریم قنات در ادامه، افزود: در گذشته کرمان دارای یک شبکه ای از قنوات در موقعیت کنونی کرمان بود و حیات شهر و زندگی مردم کرمان به قنات وابسته بود و  مردم به بهترین شکل از قنات بهره می بردند.

محقق تامین آب اظهار کرد:  در گذشته  سطح آب های زیر زمینی حداکثر در عمق ۳۰ متری و نسبتا بالا  بوده است این قنات ها همه‌گی نظام مند و دارای مالک و دارای حق آبه و  آب بر بوده اند و قنات با توجه به  موقعیت جغرافیایی که در آن قرارداشتند، آب  هر منطقه را تامین می کرد.

اشرف گنجویی در خصوص حفر چاه در کرمان ادامه داد: چند سال قبل که در سطح شهرکرمان اقدام به حفاری  چاه کردند و با گذاشتن پمپ  آب سفره های زیر زمینی را پمپاژ کرده و این روند در یک دوره ۶۰ ساله  ادامه یافت،  سطح برداشت ها افزایش یافت و اکنون به عمق ۱۸۰ متری رسیدند، این به آن معناست که سطح سفره های آب زیر زمینی به واقعی افت پیدا کرده که بهتر است هر چه زوتر راه حلی برای این موضوع شود.

وی تصریح کرد: در حال حاضر آب زیر زمینی شهر کرمان در عمق ۱۸۰ متری و حتی بیشتر را داریم و در حالی که در ۷۰ سال گذشته برداشت آب از عمق ۳۰ متری صورت گرفته است که تمام این قنوات خشک شدند وضعیت به این شکل درآمد.

محقق تامین آب در توضیح چگونگی فرایند فرونشست زمین از طریق فاضلاب که منجر به شکل گیری مکانیزم جدید شد، گفت: در کنار  جریانات آب،  فاضلاب ها نیز به اعماق زمین نفود کرد که  باید تصویه شوند و به سفره های زیر زمینی پیوند بخورند، متاسفانه عدم نفوذ اب به سطح زمین سبب شده است فاصله ای بین آب های زیر زمینی و عمق ۳۰ متری ایجاد شود و عملا در عمق ۴۰ متری لایه غیرقابل نفوذی شکل بگیرد که اجازه نفوذ بیشتر به فاضلاب را ندهد.

اشرف گنجویی تاکید کرد: روی این لایه غیر قابل نفوذ، طبق نظریه  فراماسیون زمین شناسی، لایه ای کاسه ای شکل ایجاد شده است که  راه خروج آب ها نیز بسته است که از یک طرف به زمین زیر سطحی شهر باغین و از سویی دیگر به سمت شهر زنگی آباد جریان می یابند  و این آب ها در بستر  کاسه مانند جمع شده و به مرور زمان بالا امده و به کوره های قنات هایی که خشک شده اند، رسیده و سطح آنها را پرآب می کنند.

وی با بیان اینکه اغلب چاه های شهر مسدود بوده و اجازه نفوذ جریان آب را نمی دهند، گفت:  آب داخل کوره ها جمع شده و با توجه به جنس مصالح موجود در اعماق شروع به ریزش کرده  و منجر به فرونشست زمین شده اند و در بسیاری از مواقع نیز نمود بیرونی یافته اند.

اشرف گنجویی بر تبعات فرونشست زمین تاکید کرد و گفت: نتیجه این فرونشست ها در شهر کرمان، در قسمت هایی از شهر سبب ایجاد حفره های بزرگ و در دیگر قسمت های شهر نیز سبب  بالا آمدن سطح آب های زیر زمینی شده است  که تا عمق ۲ تا  ۲ونیم متری از سطح زمین قرار گرفته اند که از منطقه میدان مشتاقیه، بازارسنتی شروع و به  محل دادگستری قدیم و بانک ملی رسیده اند و موقعیت شهر را به طور کلی تغییر داده  است .

محقق آب ادامه داد: حتی این آب های زیر سطحی که در طبقات پایین و زیر زمینی های ساختمان ها ورود پیدا کردند و مجبور شدند در بسیاری از مناطق جهت خروج این آب پمپ گذاشته و آب فاضلاب را پمپاژ کنند تا از نفوذ آب به  دیگر ساختمان ها جلوگیری شود.

وی تصریح کرد: با توجه صحبت های گفته شده می توان نتیجه گرفت که در شهر خلا یک سیستم شهرداری معنادار، ارزشمند که  پیش بینی کننده  اتفاقات آبی با آینده نگری جدی در شهرکرمان احساس می شود، در حالی که وقتی در نقطه ای از شهر فرونشست ایجاد رخ می دهد، مسولین با چند کامیون شن کوره های قنات را پر می کنند و صورت مسئله را پاک می کنند که این خود اوج بی تدبیری و سبب عواقب جدی در آینده می شود.

اشرف گنجویی افزود: شهردار  سابق نسبت به این مسایل بی تفاوت بود و برنامه جامعی برای حل موضوع نداشت، حتی تحلیلی از آینده ی شهر و تبعات فرونشست ها را  در این زمینه نداشت و حتی به دنبال راه حلی هم نبود زیرا  وقتی این مورد را پیگیری کردیم  دچار پاس کاری های اداری شده و در بروکراسی های اداری گم شدیم و به جواب مورد نظر نیز نرسیدم.

محقق تامین آب ادامه داد: گرچه  یک شرکت مهندس مشاوره ای در خصوص آب برای شهرکرمان انتخاب شد و مطالعاتی را  انجام داد اما این مطالعات متاسفانه علنی نشد، به نظر می رسد، کسانی که صاحب فهم و درک علوم مهندسی بودند، همکاری لازم را نکردند و همه ی این ها منجر به مخفیانه و محرمانه ماندن اطلاعات و عدم انعکاس وقایع شهر شد.

وی افزود: در همین راستا برخی از شهرداری ها که متوجه اوضاع بحرانی شهر شدند،  این مسئله را تیتیر روزنامه ها کرده  و تیتر هایی چون بمب خفته و یا شهر کرمان را بمب خفته ای تهدید می کند را کار کردند اما علت و راهکار های مسئله  برای آگاهی عموم مردم تحلیل نکردند و فقط در حد ایجاد وحشت موضعی عمومی در جامعه باقی ماند.

اشذرف گنجویی تاکید کرد: ما در موقعیت حساس زمین شناسی  و زمانی  قرار داریم، اکنون  شهر کرمان در موقعیتی  قرار دارد که هر لحظه ممکن است، منطقه ای  با فروکش کردن یک قسمتی از کوره ی قنات و یا چاه‌های میله ای رو به رو شود،  و باید هر چه زودتر  برای شهرکرمان  یک تفکر بنیادین آب و زمین شناسی  تدوین شود، و نقش هر ارگان و سازمان به عنوان متولی قید شود، که پیگری آب های زیر سطحی شهر کرمان است یعنی هر شهروندی که شکایتی از این موضوع دارد به کدام ارگان باید مراجعه نماید. که متسفانه هنوز کسی متولی این نیست.

اشرف گنجویی افزود: در همین رابطه من چند سال پیش یک پژوهشی را انجام داد و ابتدا از میان تمام پرونده های سازمان بازرسی کشور شکایت هایی که مربوط به آب های زیر سطحی شهر کرمان بود را از میان پرونده ها جمع آوری کردم و  پرونده ای تهیه کردم کردم و سپس بر این اساس به بازدید میدانی پرداختم و در همین راستا برای اداره ها و ارگان ها و سازمان ها  دولتی مربوط نامه نوشتم و و از انها خواستم که نقش خود و اطلاعات در  این زمینه را در اختیار من بگذارند که با وجود پیگیری های من اما و در نهایت به پاس کاری های اداری منجر شد و نتیجه مطلوب حاصل نشد اما در این میان با نامه از سازمان بازرسی به سازمان زمین شناسی مراجعه کردم درخواست نقشه بافت زمین شناسی شهر کرمان  تا عمق ۱۰۰ متری با اطلاعی چون وضعیت گسل ها و جنس لایه و شیب و…. را داشتم اما باز هم پاسخی نگرفتم و گفتند هنوز نقشه ای با این موضوع تهیه نشده است و موجود نیست و خود مدیرکل به صراحت بیان کرد که تا به حال کسی با چنین نامه ای به ما مراجعه نکرده است و این سازمان اطلاعات لازم را در دست ندارد. اما در نهایت باوجود ممارست بسیار بی نتجه ماند و پرونده را از من گرفتند در حالی که من قصد داشتم با رسیدن به نتیجه مطلوب به نظریه و راه حل و پیشنهاد مناسب ارائه دهم.

وی اظهار کرد: در حالی که نقشه های قنوات ۷۰ سال گذشته ی و مسیر چاه های آب و قنوات شهر کرمان را نیز یافته بودم اما متسفانه به جایی نرسید که اگر این طرح به سرانجام می رسید ما می توانستیم با توجه به این اطلاعات نقشه هایی به روز تهیه کنیم که وضعیت چاه های میله ای  و وضعیت کوره آب ها و شبکه قنات شهر کرمان را نشان دهد و نقشه را در اختیار شهرداری قرار دهیم تا نقشه مورد استفاده ی شهرسازان و مهندسان و معماران و…. قرارگیرد  تا شهرسازی ما با مشکلات ای مانند زیرگذر آزادی روبه رو نشویم که از جمله مشکلات این زیر گذر می توان به قرار گرفتن در مسیر قنوات و مسیر آب های زیر سطحی  شهر اشاره کرد که هر لحظه پل را تهدید می کند.

وی  در پایان گفت: با هر ارگانی و فرد که بخواهد با ما در این زمینه همکاری کند با فراغ باز استقبال می کنیم تا شاید بتوانیم از مشکلات بعدی این این امر بکاهیم.

انتهای پیام / طهماسبی