پته ای از عهد مارکوپولو و چاقوی آهن بُر هیات داوران را مجاب کرد

بر اساس این گزارش کرمان به عنوان شهر ملی صنایع دستی، قلعه گنج به عنوان شهر ملی حصیر بافی، راور به عنوان شهر ملی قالی دستباف، شهربابک به عنوان شهر ملی سنگ های قیمتی و نیمه قیمتی و راین به عنوان شهر ملی چاقوسازی پیشنهاد شده بود.

دو روز گذشته پویا محمودیان معاون صنایع دستی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی کشور به کرمان سفر داشت و در نشست شورای راهبردی انتخاب شهرها و روستاهای ملی صنایع‌دستی که برای اولین بار خارج از پایتخت و در کرمان برگزار شد پس از بررسی شهرستان‌های کرمان، راور، راین، شهربابک و قلعه‌گنج از منظر صنایع‌دستی و میراث فرهنگی و اظهار دفاعیه فرمانداران و ائمه جمعه این شهرستان‌ها به ثبت ملی رسیدند.

پویا محمودیان در اعلام رأی داوران در این نشست بیان کرد: به منظور صیانت و حفظ صنایع دستی و هنرهای سنتی این مرز و بوم و به یادگار نگه‌داشتن این هنرها برای فرزندان این آب و خاک ثبت‌های ملی و جهانی انجام می‌شود.

وی افزود: امروز در پنجمین شورای راهبردی انتخاب شهرها و روستاهای ملی صنایع‌دستی در استان کرمان بر اساس نظر هیئت ارزیابان و هیئت داوران شورای راهبردی شهرستان شهر بابک به عنوان شهر ملی فیروزه، قلعه‌گنج به عنوان شهر ملی حصیربافی، راور به عنوان شهر ملی قالی، کرمان به عنوان شهر ملی پته و شهر راین با یک فاصله زمانی شش ماهه مشروط به انجام موضوعات گفته‌شده به عنوان شهر ملی چاقو به ثبت ملی رسیدند.

شهربابک؛ شهر ملی فیروزه

شهربابک در ۲۴۰ کیلومتری غرب استان کرمان واقع است نام این شهرستان تداعی کننده دو ظرفیت بسیار غنی جاذبه گردشگری و فیروزۀ تراش خورده است. شهربابک از جمله شهرستان‌های صنعتی است که علاوه بر معدن مس، دارای معادنی همچون سیلیس و سایر سنگ‌های ساختمانی است.

آنچه که در خصوص برداشت این ثروت منحصر به فرد در استان کرمان و به ویژه در شهرستان شهربابک حیرت‌آور است این است که در این شهرستان معدن مستقل فیروزه وجود ندارد و رگه‌های غنی فیروزه در حین برداشت مس رویت می‌شود که این سنگ‌ها پس از برداشت با استفاده از سنگ شکن جدا می‌شود و در اختیار صنعتگران قرار می گیرد.

با توجه به تحقیقات انجام شده شفافیت فیروزه کرمان بیشتر از فیروزه نیشابور است و از نظر ضخامت،ضخیم تر و گوشتی است و رنگ های آن آبی، آبی مایل به سبز و سبز است.

قلعه گنج؛ شهر ملی حصیر بافی

قلعه گنج در ۴۰۰ کیلومتری جنوب استان کرمان قرار دارد که در گذشته به کلات گنج نیز معروف بوده است. در این منطقه که اکثر مردم کپر نشین هستند شاهد هستیم که آنها با دست خالی تار و پود حصیر را در هم تنیده و بافته ای را می سازند. در این منطقه کارگاه و کارخانه ای برای تولید محصولات حصیر بافی وجود ندارد و هر کپر، کارگاهی را در خود جای داده است. حال امروز این شهر ستان به عنوان شهر ملی حصیر بافی به ثبت رسیده است.

حصیربافی از گذشته تا به امروز در ایران در مناطق مختلف از جمله استان های جنوبی، خراسان، شرق و جنوب استان کرمان رایج بوده است و قدمت این اثر صنایع دستی از حتی از صنعت پارچه بافی نیز کهن‌تر است و بر اساس نمونه‌هایی که در عراق پیدا شده این اثر باید متعلق به ۵هزار سال پیش از میلاد مسیح باشد.

بر اساس کاوش های باستان‌شناسی نمونه‌های مختلفی از حصیربافی در مناطق شهداد کرمان هزاره سوم پیش از میلاد در تپه یحیی ارزوییه ۳۸۰۰ تا ۴۵۰۰ سال پیش از میلاد و تل ابلیس بردسیر پایان هزاره پنجم پیش از میلاد و شهرسوخته زابل هزاره سوم پیش از میلاد و… کشف شده است که بیشتر کاربرد آنها برای پوشش سقف و کف و برخی از قسمت‌های اتاق‌ها بوده است.

راور؛ شهر ملی قالی

شهرستان راور در ۱۳۷ کیلومتری شمال استان کرمان واقع شده است و از گذشته تا به امروز از این شهرستان به عنوان مرکز قالی بافی استان یاد می کنند و بنا به گفته سید محمد علی گلاب زاده تاریخ شناس کرمانی، راور؛ خاستگاه نفیس ترین فرش های تاریخ کرمان بوده و است.

تمام شهرتقالی کرمان  مدیون طرح ها و نقش های زیبای قالی راور است . همچنین قالی راور در سال ۹۲ در حراجی در نیویورک به مبلغ ۳۳ملیون دلار فروخته شد و عنوان گران ترین قالی جهان را به اسم خود ثبت کرد . مردم راور از گذشته ها به قالی بافی مشغول بوده و قالی بافی ریشه در فرهنگ مردم این منطقه دارد. از طرح های معروف قالی راور سرام درختی و طرنج شاه عباسی میتوان نام برد.

سید محمد علی گلاب زاده در گفتگویی با اقطاع خبر؛ با اشاره به اینکه در جلد دوم کتاب تاریخ اقتصاد و تجارت کرمان از هزار نهم پیش از میلاد به موقعیت فرش راور اشاره کرده ام، گفت: یکی از افرادی که می تواند مبنایی بر پایگاه و جایگاه رفیع فرش راور باشد، محروم افضل الملک یکی از شخصیت های بزرگ روزگار قاجار بوده است.

این تاریخ شناس کرمانی بیان کرد: مرحوم افضل الملک در این عرصه گفته است که در تالار بزرگ حاجی جعفر، قالی های ۱۲ ذرعی بسیار خوب و قالیچه های خوش نقش ممتاز گسترده دیدم و تعجب کردم که اهل قصبه راور اینگونه فرش از کجا آورده اند و معلوم شد که حاجی جعفر، کارخانه قالی بافی دارد که اینگونه قالی ها را در منزل خود گسترده است.

گلاب زاده عنوان کرد: مرحوم افضل الملک در ادامه گفته است؛ حاجی جعفر، مرا به کارخانه قالی بالی بافی خود برد و قالی های بسیار خوب به دار کشیده بودند که اطفال به بافتن آن اشتغال داشتند و این قالی ها نهایت امتیاز را داشت و آدمی در نقش و نگار و طرز بافت آن حیرت می کرد؛ این اظهار نظر کسی است که خود فرش های زیادی داشته و یکی از کسانی بوده که در منزل خود کلکسیون فرش داشته که این کلکسیون از ارزش و اهمیت بسیار برخوردار بوده است.

کرمان؛ شهر ملی پته

کرمان مرکز پهناورترین استان کشور است. پته دوزی یکی از صنایع دستی مشهور این استان به شمار می رود؛ هنری که  در کرمان سابقه ای کهن داشته و امروز نیز از جمله صنایع دستی فعال و پر رونق به شمار می‌رود و فعالیت در این عرصه صنایع دستی ویژه زنان کرمانی بوده و است.

گلاب زاده در گفتگویی با اقطاع خبر؛ با تأکید بر اینکه پته، دست آفریده مشهور کرمانی است، اظهار کرد: اگرچه تاریخچه دوخت پته را به درستی نمی دانیم، اما از آنجا که این اثر هنری نوعی سوزن دوزی است و این صنعت سابقه ای کهن دارد و همچنین مارکوپولو از این صنعت دستی در قرن سیزدهم میلادی در کرمان خبر می دهد؛  لذا می‌توان حداقل همین سابقه را برای پته کرمان ذکر کرد.

این تاریخ شناس کرمانی بیان کرد: قدیمی‌ترین پته موجود از قرن ۱۲ هجری قمری بر جای مانده است که به صورت سوزن دوزی بوده و زمینه آن با استفاده از گل های ریز افشان و از نخ های ابریشمی رنگی روی عریض ابریشمی دوخته شده است است؛ همچنین پته دیگری نیز در سال ۱۲۷۸ و بیش از یکصد و پنجاه سال قبل دوخته و در موزه هنرهای تزئینی نگهداری می‌شود.

وی  ابراز کرد: در این میان معروف‌ترین پته هم اکنون در موزه آستانه شاه نعمت الله ولی نگهداری می‌شود دوخت این پته به حدود سال ۱۲۸۵ هجری قمری باز می‌گردد طول آن ۴۰۵ و عرض آن ۲۶۵ سانتیمتر است که ۱۶ نفر از دختران و زنان کرمانی به مدت دو سال، آن را دوخته اند.

گلاب زاده ادامه داد: برخی روایات نیز از تلاش چهل دختر و زن کرمانی در طول سه سال حکایت دارد دوخت این شاهکار زیبای زنان کرمان در زمان شهاب الملک آغاز و در عهد وکیل الملک ثانی ۱۲۹۶-۱۲۸۵ هجری قمری به پایان رسید.

راین؛ شهر ملی چاقو

راین در ۱۰۶ کیلومتری مرکز استان واقع شده است. چاقوسازی از جمله آثار صنایع دستی و هنرهای بومی این شهر محسوب می شود و در تاریخ آمده است که شاید قدمت چاقو سازی به اوایل ساخت ارگ راین برسد. از ویژگی‌های مهم چاقوسازی در راین، به کیفیت محصول، روش تولید و استفاده از مواد اولیه سنتی و بومی می توان اشاره کرد.

در تاریخ آمده است که در عهد ناصرالدین شاه قاجار یک نفر از صنعتگران راین چاقوی مخصوصی می‌سازد که فوق العاده برنده بوده ‌است تا آنجا که لوله تفنگ و حتی قفل‌های محکم را به آسانی می‌بریده‌است. عده‌ای او را تشویق می‌کنند و می‌گویند اگر این چاقو را به حضور خان حاکم ببری به تو خلعت خواهد داد. صنعتگر از همه جا بی خبر با هزار امید چاقو را در جعبه مخملی قرار می‌دهد و با زحمات زیادی به حضور خان حاکم می‌رسد و پس از تعظیم و تکریم، صنعت خود را به شاهزاده نشان می‌دهد. حاکم می‌گوید از این چاقو چه کاری ساخته‌است و چه برتری نسبت به چاقوهای دیگر دارد.

صنعتگر می‌گوید قربان این چاقو فوق العاده برنده‌است و حتی لوله تفنگ را هم به آسانی می‌برد. برای آزمایش اجازه بفرمایید شی آهنی را با آن ببرم. حاکم نگاهی به قفل آهنی بزرگی که به درب اطاق آویز بود می‌اندازد و می‌گوید آیا می‌توانی آن قفل را ببری؟ صنعتگر اطاعت کرده و قفل را به راحتی می‌برد. حاکم با دیدن این وضع می‌گوید خوب با این چاقو کار دزدها را آسان نمودی و بعد میرغضب را احضار می‌کند و دستور می‌دهدتا دست صنعتگر را ببرد. چاقوساز با گریه و زاری التماس می‌کند تا از سر تقصیر او بگذرند. خلاصه با واسطه شدن افرادی شاهزاده او را عفو می‌نماید مشروط بر آنکه التزام بدهد از نوع آن چاقو هرگز نسازد.

انتهای پیام/م