گفت و گویی از جنس ریاضی (دکتر اسفندیار اسلامی)

گفت و گویی از جنس ریاضی

گفت و گو با پروفسور اسفندیار اسلامی ، ریاضی دان و استاد نمونه آموزشی دانشگاه شهید باهنر کرمان و یکی از پیشکسوتان منطق فازی  در ایران

اشاره :

خلاقیت ، جدیت  ، بلندپروازی ، پل ساختن ، راه را هموارکردن و رسیدن از کوتاه ترین راه به مقصد ،جسارت حل کردن مسائل با روشها و معیارها و فرمول ها،سخت گیری گاه بدون بخشش و به غایت اندیشیدن کنجکاوانه و خلاقانه از خصیصه های ریاضی دانان است.

 قرارمان  با پروفسور اسفندیار اسلامی  استاد نمونه آموزشی  دانشگاه شهید باهنر کرمان در سال ۱۳۹۶ ساعت ۸ صبح در دفتر کارشان در بخش ریاضی دانشگاه شهید باهنر است ، یک ترس توأم با نظم و جدیت بر من چیره شده است ، جدول ضرب ، چهار عمل اصلی ، مشتق ، قضییه فیثاغورث  ، هرم ، دایره ، هذلولی ، جذر ، توان ،لگاریتم  ، معادلات دومجهولی و چند مجهولی رهایم نمی کنند ،  در این تصورم که گفت و گو با یک ریاضی دان ، باید حساب و کتاب و تجزیه و تحلیل داشته باشد و معیارهای منطقی را رعایت کنم .

با این تصورات ربع ساعت قبل ار ساعت مقرر در قرار حاضر شدم و دیدم خیلی زودتر از من در دفتر کارش حضور پیدا کرده و چه فروتنانه به استقبالم آمد.

*****

باب گفت و گو را با شادباش بخاطر استاد نمونه شدنش ، در سال ۱۳۹۶ آغاز می کنم و بدور از گفت و گوهای کلیشه ای ، از او خواستم زندگی را از زبان ریاضی برایم تعریف کند؟

*زندگی مجموعه ای از قواعد هست که یادگیری و بکاربردن آنها نتایج مشخص و معلومی دارد  ، وقتی از ریاضیات صحبت می کنیم  مفاهیمی  از قبیل : دقت ، نظم ، انسجام ، قاطعیت ، قانونمندی ، استدلال و  استنتاج برایمان تداعی می شود ، هر سیستمی که این مشخصات را داشته باشد ، به ساختار ریاضی نزدیک هست ، به عبارتی : زندگی بر اساس نحوه تفکر ، رفتار و عاداتی که شخصیت آدمی و سرنوشت او را می سازد ، شکل می گیرد.

**به زبان ریاضی منظورتان حاصل جمع می باشد؟

*بله حاصل جمع  امید و عمل، امید را باید مرکز برشمرد و بقیه امور باید دایره وار پیرامون آن بچرخند و با تلاش های مثبت ، به مقصد برسند.

** آقای دکتر ریاضیات چه نقشی در زندگی مردم دارد ،اگر من لگاریتم را بلد نباشم ، چه اتفاقی در زندگی من پیش می آید؟

*شما باید به ریاضیات از دو جنبه نگاه کنید ، یکی جنبه محاسباتی و دیگری جنبه استدلالی ، آنچه ریاضیات از نظر عامه تعریف می شود ، بیشتر توجه به بخش محاسباتی آن هست ، در واقع حساب و کتاب روزانه که همه با آن درگیر هستند و گاه بسته به نوع موضوع محاسبات پیچیده تر می شود.

اماجنبه استدلالی که کمتر به آن توجه می شود ،همان منطق و قوانین حاکم بر تفکر ، گفتار و کردار است که از فردی به فرد دیگر فرق می کند و به همین خاطر هست که افراد را با منطق های گوناگون و گاهاً متضاد مشاهده می کنیم ، وقتی استدلال هایشان قانع کننده است ، می گوییم منطقی هستند.

در هر صورت همه مردم چه ریاضی را به معنی عام آن آموزش دیده باشند و یا هیچ اطلاع مدرسه ای از آن نداشته باشند ، دائماً در استدلال و نتیجه گیری هستند.

** نگاه یک ریاضی دان به انتخابات ریاست جمهوری چگونه نگاهی است؟

*نگاه ریاضی به هر پدیده ای با عینک منطق است ، منطقی که استدلال نامعتبر را از استدلال معتبر تشخیص می دهد ، منطقی که تناقص در تفکر ، گفتار و کردار  را با دقت مناسب پیدا می کند ، معمولاً در استدلال ها از  آنچه فرض یا مقدمات درست است ، نتایج درست گرفته می شود .

**آیا امکان دارد بر اساس فرض های نادرست ، نتایج مطلوب بدست آید؟

*بعضاً دیده شده است که از فزض های نادرست، نتایج مطلوب بدست آید.

**نظر شما در خصوص چهار عمل اصلی چیست ؟

*همانطور که از اسمشان پیداست ،چهار عمل اصلی محاسبه در حوزه اعداد طبیعی هستند ، وقتی  به اعداد طبیعی محدود می شویم ، می توان عمل ضرب را تعمیمی از عمل جمع در نظر گرفت ، این اعمال  یا توابع به حوزه اعداد دیگری که اعداد طبیعی را بطور اکید شامل هستند ، تعمیم داده شده اند ، این مجموعه ها عبارتند از اعداد صحیح ، اعداد گویا ، اعداد حقیقی ، و اعداد مختلط.

** آیا می شود ضرب را از چهار عمل اصلی حذف کرد؟

*اگر حوزه محاسبات به اعداد طبیعی محدود باشد ، می توان ضرب را از جمع بدست آورد.

**چرا بیشتر دانش آموزان و دانشجویان از درس ریاضی می ترسند؟

*ترس و تنفر از ریاضیات در بعضی افراد ناشی از سخت و مشکل جلوه دادن آن توسط کسانی است که آگاهی و اطلاع درست و مناسبی از موضوع ریاضی ندارند و متاسفانه بعضی از آنان در جایگاه آموزش ریاضی هم قرار می گیرند ، یکی از رسالت های ریاضیات مدل سازی مسائل پیچیده یعنی ساده کردن آن می باشد.

**آقای دکتر پس  نقش منطق در زبان ریاضی چه می شود ؟

*نگاه ریاضی گرچه با منطق دقیق می باشد ، ولی این زبان خیلی ساده است ، زیرا دارای الفبای کمتری نسبت به دیگر زبان ها می باشد و اصول و قواعد اندک و مشخصی دارد.

یادگیری ریاضیات با آموختن و نواختن هر ساز موسیقی کاملاً قابل مقایسه است ، مختصری تئوری ، ساعت ها تمرین

توصیه بنده در یادگیری ریاضی این هست: قوه تخیل و ایده پردازی خلاقانه و نقادانه  باید تقویت شود و اولین قدم در این راه پرسش است و اولین کلمه “چرا”

دانش آموزان و دانشجویان باید تشویق به پرسیدن و چرا  و چرا ها بشوند و ما وظیفه داریم جواب مستدل و مستند به آنان بدهیم.

**آقای دکتر کدامیک از این دروس شیرین تر هستند: ریاضی ، شیمی ، فیریک ، طبیعی یا ادبیات؟

*نگاه من به علوم  مانند نگاه به یک ارکستر بسیار بزرگ می باشد که هماهنگ ، آهنگ های نظم جهان را می نوازند ، تعدادی از سازها هرچند آرام ولی زیر بنایی و اصلی هستند ، اینها همان علوم پایه یا مبانی ارکستر می باشند و سازهای خوش دست و خوش نوا که به جذابیت و زیبایی ارکستر می افزایند ، زاده علوم پایه هستند.

** آقای دکتر اسلامی ، آیا با وجود انواع و اقسام ماشین حساب های پیشرفته ، ضرروت تدریس لگاریتم جذر و..احساس می شود؟

*پاسخ شما را با یادی از زنده یاد دکتر منوچهر وصال می دهم که از او پرسیدند :ریاضی چیست؟

و اینگونه جواب داد: ریاضی هم علم است ، هم وسیله هست و هم هنر

قدر مسلم ،اگر به عنوان وسیله  و ابزار و نرم ابزار در خدمت علوم دیگر مانند مهندسی مطرح می شود ، قابل استفاده هستند و احتیاجی به حفظ کمیت های مربوطه و موردی نیست، ولی نباید فراموش کنیم که بدون درک مفاهیم مورد نیاز ، نمی توانیم آنها را به خوبی و در جای مناسب و زمان مناسب بکار ببریم.

**رابطه شما با شعر چگونه است؟

*مانند دیگر هموطنان شعر را دوست دارم ، ولی بیشتر به اشعاری  علاقه مند هستم  که واقعیات زندگی  را در قالب قابل فهمی بیان کنند، اشعار ساده بزرگانی همچون : مولانا ، حافظ، سعدی ، خیام و پروین اعتصامی را بیشتر دوست دارم.

**دلیل نمونه شدن امسال شما چه بوده است؟

*این را از مسوولان دانشگاه بپرسید ، ولی آنچه که امسال برای نخستین بار انجام شد ، انتخاب اساتید نمونه آموزشی در دانشکده های مختلف بود که من از دانشکده ریاضی و کامپیوتر انتخاب شدم ، سوابق کمی و کیفی تدریس ، نحوه آموزش و بازدهی و چگونگی برخورد با دانشجویان در امر آموزش مد نظر بوده است.

**آیا تألیفاتی داشته اید؟

*اگر منظورتان کتاب است ، دو کتاب به زبان انگلیسی  به چاپ رسیده است و یک کتاب با عنوان “منطق های چند ارزشی ” ترجمه کرده ام و به تازگی کتابی با عنوان ” منطق  فازی و کاربرد های آن ” توسط دانشگاه شهید باهنر کرمان منتشر شده است، البته تعداد زیادی مقاله در نشریات بین المللی منتشر و در سمینارها و کنفرانس های خارجی و داخلی ارائه شده است.

** و حاصل جمع این گفت و گو ، لطفاً یک بیوگرافی مخنصری از خودتان را بیان کنید.

*در تاریخ ۵ اسفندماه ۱۳۲۹ در بافت کرمان  و در خانواده ای فرهنگی بدنیا آمدم ، دوران ابتدایی و سه سال دبیرستان را در بافت تحصیل کردم و دوره سه ساله دوم دبیرستان را در کرمان و تهران گذراندم، دوره لیسانس و فوق لیسانس ریاضی را در داشگاه شیراز و  دکترای ریاضی را از دانشگاه ایالتی آیوا آمریکا اخذ کردم .

**چه نمره از این گزارش و گفت و گو به بنده می دهید و چرا؟

شما همیشه در مدیریت گفت و گو ها و رسانه ها موفق و سرآمد بوده و هستید،لذا در این مورد هم عالی عمل نمودید، از شما و تمامی همکارانتان که این فرصت را برای گفت و گو پدید آوردید ،سپاسگزارم.

گفت و گو و گزارش: زنده یاد حمید هرندی